O fajermanach, szprycmagistrach i o przekleństwie orzechów włoskich...

   Wbrew tytułowi nie idzie mi o to, by owoce gatunku Juglans regia opisywać, czy zachwalać, bo nam głównie przyjdzie snuć o pożarach opowieść...

   A tak, tak! A ściślej o straszliwem pożarze, któregoż owe orzechy były przyczyną.... ale idźmyż ab ovo... Roku Pańskiego 1850 lato było upalne nielutościwie, temuż iskra najdrobniejsza w czasach, gdy municypium straży ogniowej przyzwoitej nie miało, grozę budziła i trwogę... 

   W owo wielce upalne popołednie 18 Jula, w Polszcze Lipcem zwanego, zapalił się od przyczyny nieznanej jeden z młynów przy ulicy, co się wielce stosownie zwała Dolne Młyny. Trzebaż trafu nieszczęśnego, że do młyna tego przylegał dom sadownika, co na strychu suszył bez mała tysiącami owych orzeszków z pozoru niewinnych:(( Co się działo potem z onemi orzechami, najlepiej świadek naoczny Józef Louis opisał:

"...stały się one prawdziwymi posłannikami piekła (...). Przy rozrzedzeniu powietrza przez ogień pożaru łupiny te ulatywały wysoko w górę i tam jakby balony pląsały, a stamtąd wiatr zachodni przenosił je aż do środka miasta, gdziekolwiek bowiem taka bombka na dach rozgrzany od słońca zapadła, tam zaraz zapalała jak rakieta. I to tłumaczy dlaczego jednocześnie w kilku punktach ogień się pokazał i całą przestrzeń tak nagle ogarnął".

   Insza tegoż prospektu spektatorka cależ inaczej rzeczy postrzegała, co i nie dziwne, boć dziecinie dziesięcioletniej trudnoż było przecie grozy całej sobie wystawić...  "Co za widok! Całe miasto w ogniu. Płomienie, jasne i czarne kłęby dymu... Straszne to, a zarazem porywające. Klasnęłam w dłonie i zawołałam: - O, jakie to wspaniałe!"

   Dodać się godzi, że nasza mała pamiętnikarka ostro przez macierz swą skarcona została za owe niestosowne zachwyty, aliści skoro po latach tego z takiemi szczegółami spominała, musiało to na Helenie Modrzejewskiej, bo o niej to mowa, wrażenie wywrzeć niemałe...

  W owem pożarze spłonęło 160 budynków, 4 kościoły i 2 klasztory... Na tejże paginie garść grawiur niektóre z nich wystawiające... Jeszcze rok później za wizytą Najjaśniejszego Pana miasto było niczem kaleka, temuż i Miłościwie Panujący Franz Josef sakiewki na wsparcie pogorzelcom rozsupłał...

  Władzom zasię municypalnym tragedyja owa assumpt dała do działań niezwłocznych, by straży ogniowej z prawdziwego zdarzenia urządzić, co nastąpiło... jak na krakowskie stosunki, nieomal "od ręki", bo już w lat niespełna piętnaście później, co i słuszna, bo przódzi do czasu pożaru tegoż, byłaż ci w mieścinie straż, pożal się Boże, z pięciu (!) "mężczyzn, z użyciem sikawek obeznanych"... Powszechnie wiadomo o Polakach, że mądrzy po szkodzie, to i dopieroż onego nieszczęścia trza było, by się miasto sprawą na poważnie zajęło, prawdziwą straż formując, niemal , jak sami widzicie: natychmiast...

   Straż początkiem jeno ochotniczą była i własnem się rządziła regulaminem, takoż hierarchiją, podług której szprycmagister, później szprycmajstrem zwany podlegał oberszprycmajstrowi, ci zaś z kolei brandmajstrowi. Do straży był należeć honor wielki i najznamienitsi sobie to poczytywali, że się mogli między szprycmajstrów liczyć. Między inszemi sam marszałek krajowy JWP Andrzej hr.Potocki, o którem przypowieść była, jako to przy akcyjej gaśniczej we Wieliczce wpadł był do dołu kloacznego, jednakowoż do końca gaszenia na stanowisku swem wytrwał.

   Zawodowej straży się doczekalim A.D. 1873, a jej komendantem pierwszem ostał się brandmajster Wincenty Dołęga Eminowicz, tem słynny, że do pożaru każdego, czy to za dnia, czy nocą się zdarzającego, przybywał powozem własnem, świeżutko ogolony w nienagannie wyprasowanem mundurze z rękawiczkami białemi. Rok później fajermani posługę swą zaczęli na Wieży Mariackiej, tradycyi trębacza hejnał grającego kontynuacyję czyniąc, co się jeno durniom jakim przyjezdnym z Kongresówki nie zawsze widziało (Prus: "Stanąłem nie opodal Rynku i byłbym spał dobrze, ale jakiś wariat grał z wieży na trąbie co godzinę").

  W lipcu 1912 roku, gdy za piorunu przyczyną zapalił się Wieży wierzchołek, a węże podciągnięte na taką wysokość nadto słabe ciśnienie wody miały, komenderujący oberbrandmistrz Jan Obidowicz "kierując się nadzwyczajną przezornością i wrodzonym popędem prawdziwego strażaka, z humorem człowieka obytego z niebezpieczeństwem, puścił na ogień w sposób równie skuteczny jak i naturalny ten "prąd wody", którym osobiście rozporządzał"....