O wasserpolakach, ludziach niemych, farfluktrach i derdydasach...

   Latami dawnemi, na pograniczu polsko-niemieckim, osobliwie na Śląsku, jako Niemiec jaki chciał Polakowi przymówić, zwał go Wasserpolakiem, za wielce to obraźliwe mając... Bywali i naszy, co miana tegoż przejąwszy, mieli go za obraz niejakiego już nacyi tej zniemczenia; Xiądz Jadam Gdacius z Kluczborka w wydanem Roku Pańskiego 1641 w Toruniu "Drugim kazaniu pokutnym o o ogniu gniewu Bożego" nawoływał:

  "A zwłaszcza nassy Wasserpolowie nadęci

   Niech pierwey Polskie czytają Autory z chęci..."

  Skądże to miano? Ano jest teoryja i taka, że to za wielgiej ilości stawów na ówcześnem pograniczu śląsko-małopolskiem przyczyną, alem ja więcej skłonny dowierzać Bystroniowemu mniemaniu, że się Niemcom w dawnych wiekach jeno z dwiema naszemi częściami narodu stykać przyszło... Pirwsi, to szlachta nasza, za interesami jakiemi, dla studyów luboż i dla przyjemności świata poznania peregrynująca, zatem kabzy zasobniejszej, grosz po karczmach ostawiający, to i widziani miło... Wtórzy zasię, to flisacy nasi, którzy towarów ilości niemałe ode kupców zleconemi mając, nieraz i wcale daleko na zachód dochodzili... Owi, że groszem nieśmierdzący, to i ekspensów na karczmy i noclegi nie czynili, a zaś znowuż z towarem jakiem taniem przybywając, złość kupczyków tamecznych budzili... A że po wodzie "szli"...toż ich "Wodnemi Polakami" zwali...

   A skorośmy sobie pogwarzyli o tem, jakoż nas Niemce nazywały...pora się odgryźć:))

Ano...samo miano ichnie w mowie naszej najpryncypalniejsze: Niemcy już wiele o naszem ku nim odnoszeniu mówi:)) Niemiec, to człek niemy; taki z którem dogadać się nie idzie...:)) Rzekniecie, że przecie nie niemi, bo mowy swej posiadając, cosi tam gwarzą przecie... Ba! Aleć przodkom naszym, coż tak onych pochrzcili, widno ów szwargot się tak bezprzydatnem widział, że ich jako niemoty mieli... Gwoli sprawiedliwości przyznać idzie, że nie jeno germańskich ludzi w ten sposób zwano, a w ogólności wszytkich obcych. Że się jednak z niemi nam najczęsciej znosić przyszło, tedy się się koniec końców ona "niemota" do Niemców "właściwych" przykleiła... :) Ale spomnieć się godzi, że jeszcze Rzewuski w "Listopadzie"* wkłada w usta staremu szlachcicowi przekonanie, że " właściwiej dobremu szlachcicowi służyć panu z panów niż za górami świecić baki niemcom paryskim (podkr.moje.-Wachm.)".

  Na Podkarpaciu po dziś dzień jest mieśćce, coż mianem swem dowodnie ukazuje, że onych "obcych" nie jeno za niemoty, aleć i głuchotą porażonych:)) mieli... Obszar od dołów Sanockich po Gorlice, Szymbark i Pilzno, którego dawnemi czasy osadnicy sascy kolonizowali, jeszczeć przed wojną ostatnią zwan był "Na Głuchoniemcach"! Podobnej proweniencyi kaszubskie na Niemców i Żydów (czyli mówiących inaczej i niezrozumiale) nazwanie ich "jamrotami".

  Insze miana się brały od słów poszczególnych z owej mowy obcej wychwyconych, a nieraz i przekręconych niemiłosiernie:)) Oczywista, że słów najgęściej wołanych najłacniej byłoż wychwycić, temuż i mielim Feteraków (od Vetter - kuzyn lub Fater - ojciec)na Pomorzu** . Podobnegoż pochodzenia w Chełmińskiem nazwania "Fadrami", aliści niewiasty niemieckie zwali oni "Mutrami"... wiele do myślenia o kulturze Niemców tam osiadłych daje używane na Litwie określenie Niemca: "Farflukter"...

  Ze starszych pism naszych poznać, że zwalim ich i "dajczmankami", jako u Reja nad skąpstwem niemieckim pokpiwającego, w "Zwierciadle" czytamy:

   "A co z grochu nie doje kawalca słoniny,

     To włoży do kalety dajczmanek nasz miły."

A Potocki zn w "Wojnie Chocimskiej" smakowity nam obraz Niemca, "brudrem" zwanego dodaje:

   "Każdego by z pluder

     Wytrząsł; bo gdy ogrodu dopadł głodny bruder,

     Żarł bez względu jarzyny niewarzone póty,

     Że mu brzuch w twardy bęben, kiszki poszły w druty."

   I na koniec jeszczeć o "derdydasach" się spomnieć godzi. Proweniencyja oczywista ode "Der, Die, Das" wzięta; słówko samo wielgiego wzięcia miało w Wielgiej Polszcze i na galicyjskiej ziemi. Niemcowiczowi zawdzięczać nam relacyi o tem, jakoż w 1806 roku, przed Napoleonowem nadejściem, Polacy pruskich urzędników wyganiali. Nie kto inszy, jeno sam Wybicki, w Poznaniu miał to uczynić temi słowy: "Fort stąd, wy derdidasy!":))

____________________

* "Listopad, romans historyczny z II połowy wieku XVIII" Henryka Rzewuskiego, wbrew tytułowi i stylizacji w warstwie językowej bliższy jednak dacie wydania, czyli 1846 rokowi.

** Ceynowa ich na starogardzkiej ziemi wyliczał, zasię ksiądz Frydrychowicz w "Słowniku Geograficznym" ich na lewem brzegu Wisły lokował między Gniewem a Subkowami