O wietrze historii i portkach pętaków...II

  Każda chyba inflacja pierwotkiem dobroczynnych ma dla gospodarki konsekwencyj. Pieniądz na wartości tracący, jeśli go kto miał w oszczędnościach jakich, żal kłaść w banki było, bo tam zmarnieć mógł jeno do cna, tandem lepiej kupić było czegobądź, bodaj i krzesła, bo owo nazajutrz więcej wartało, niźli te cyferki na bankowem koncie. Sztucznie zatem cokolwiek, ale wymuszono koniunktury na wszystko, co na wartości tak nie traciło, zatem i na wszelkie przemysłowe dobra, na czem gospodarka korzystała... A że fabrykant rozumował, że skoro jest popyt, to trzeba produkcyi uwiększać, to i zatrudniał, ergo bezrobocie spadało, to i manufaktur rozbudowywał, ergo skorzystał i murarz, i cegielnia pobliska etc.etc... Spytacie za cóż on tego budował? Ano na kredyt najczęściej, bo i ten w wielce inflacyjnych czasach tanieje z dnia na dzień, a że rządy poprzednie całkiem rozsądnie rozumując, że bez podniesienia przemysłu zrujnowanego wojną, a i wywózką wyposażenia większej części fabryk z Kongresówki przez Rossyjan ustępujących*, wrychła nas czeka stagnacja, to i rządowych było niemało... Z tem, że o wieleż banki, jeśli nie umiały zadbać o swoje, to padały jak muchy, tak państwo przecie upaść nie mogąc, a o sprawy swoje dbając nierównie od banków powolniej i mniej skutecznie, dziury tylko w budżecie coraz większe miało, nie tylko zresztą za sprawą tych kredytów, co za hiperinflacji przyczyną de facto stały się dotacjami, bo nim ich kto spłacać poczynał, to papier banknotu był więcej wart od nominału na niem drukowanego...
  Mało się ówcześnie rozumiano na powszechnych ekonomiki prawidłach, ale tyle rozumu, by wiedzieć, że próba ustabilizowania pieniądza, musi w pierwszem okresie przynieść skutki odwrotne, czyli recesję, falę bankructw i bezrobocie powszechne, to przecie politycy nasi mięli...
  Dlatego też i każdy za koleją rząd rzecz traktował jak gorący kartofel z żaru wyciągnięty, podrzucając go sobie jeno, a najradziej kolejnemu ostawując nietkniętym... Starsi z Lectorów najpewniej niezwykłe w tem obrazie pobratymstwo odnajdą do czasów sprzed i w czasie reformy Balcerowicza i wielce zasadnie, boć przecie o tych samych mechanizmach prawim... Co mędrsi z ówcześnych polityków naszych wiedzieli i tego, że stanu takiego w nieskończoność ciągnąć nie idzie i koniec końców wrzodu ktoś przeciąć będzie musiał, jeno tego odważnego nie było. A ściślej był, Grabski właśnie, jeno ów jako polityk niebywałego miał w rzeczy samej pecha. Pierwszy raz ministrem skarbu został już grudniem 1919 roku i nawet niemało zdziałał dla waluty ujednolicenia**, gdzie udało się pomyślnie ukończyć dzieło korony austryjackiej w Galicji wymienienia na markę polską po kursie 10 koron na marek 7, a wrychle tegoż samego dla Wielgiej Polski z markami niemieckiemi po kursie 1:1. Aliści rząd przecie nie działał w próżni i gdyśmy na froncie od bolszewików na Warszawę następujących tęgo już brali po skórze, to i rząd ten upadł, a z niem wszelkie Grabskiego zamysły. Wtórego, gdzie nawet i ów był premierem pogrążyła nieszczęśna wyprawa do Spa na konferencyję Ententy, gdzie Grabski od militariów daleki, a położenie Ojczyzny rozumiejąc tragicznem, zgodził się na warunki wstępne bolszewików, co między inszemi granicy naszej widziały na Linii Curzona***, a co w Polszcze rozumiano hańbą nad hańbami i tej rzeczy Marszałek bodaj nigdy Grabskiemu nie wybaczył... Rzecz się na dniach stała akademicką, bo i sami bolszewicy, rozumiejąc, że zaraz w Warszawie staną, ustaleń ze Spa nie przyjęli, ale Grabskiego to pogrążyło, choć w powołanym na czas największej grozy rządzie jedności narodowej z Witosem, ponownie ów był ministrem skarbu. Tyle, że wówczas wydatki wojenne dziury w budżecie już nawet i nie kopały większej, bo tego budżetu de facto nie było: po prostu wyjęto wojennych wydatków z budżetu i armia dostawała co chciała, a prasa drukarska hulała już na trzy zmiany...
  I powiedzmy sobie szczerze, że przez te pierwsze lata mechanizm ten, z punktu widzenia ludności i państwa niejakiego był i nawet dobroczynnego efektu: robotnicy zarabiali więcej nawet niźli przed wojną, do połowy 1923 roku można nawet o względnej prospericie mówić, a że nie było najgorzej, niechaj zaświadczy fakt, że na Górnym Śląsku, gdzie podług ustaleń poplebiscytowych mielim marki niemieckiej honorować aż po 1937 rok, przecie sami mieszkańcy jej czem rychlej na polskie wymieniali gdzie mogli i do powszechnej doprowadzili wymiany, bo to co nas dopiero dotknąć miało, w Niemczech szalało już w 1922 i marka tameczna śmieciowej była wartości...
  Ano i tak przyszliśmy nareście k'temu, że inflacyja ta, pierwotkiem zbawienna, sama poczęła gospodarki dławić, nie mówiąc już o wpływach do budżetu, które dla tej samej przyczyny zawsze były od zakładanych mniejsze. Nieszczęściem kraju, za naprawę wzięli się w końcu nasi tytułowi, z gracją słonia w składzie porcelany, ale o tem to już w części następnej opowiem...
____________________________
* Nawiasem to za nieszczęście niemałe uważam, że się tej rzeczy w traktacie ryskim nijak bolszewikom narzucić nie udało, by choć jaką częścią zapłacili za to. Jako kto się jeszcze kiedy by rozwodził o tem, jakże to tam cudownie się w Kraju Rad przemysł po rewolucji rozwijał, to pamiętać proszę czyim, między inszemi, kosztem...
** przypomnę, żeśmy w niepodległość z trzema wkraczali walutami głównemi pozaborczemi, marką polską emitowaną na Niemców zlecenie przez Polską Krajową Kasę Pożyczkową na ziemiach przez nich okupowanych, nie licząc niedawno przypomnianych "notgeldów" wszelkiej maści...
***czyli de facto dzisiejszej wschodniej granicy naszej...