O śmierci Zaremby...

   Zapowiadałem po prawdzie w nocie uprzedniej insze themy, przecie akuratnie ta i szykowana następna się najściślej z uprzednią wiąże, poprzez osobę xiędza Kitowicza, dawnego przy Zarembie właśnie sekretarza. Dziś fragmentum zatem z Kitowiczowych "Pamiętników czyli Historii polskiej", zasię na jutro może wyszykować poradzę własnych k'temu komentarzy.
   "Miał [Zaremba -Wachm.] wielkie upodobanie za lada imaginacją słabości używać kąpieli. Jednego razu wybierając się do Warszawy, wezwany od króla, kazał sobie w miasteczku swoim Rozprzy nagotować zwyczajną kąpiel mokrą. Brat jego rodzony Franciszek, łowczy sieradzki, znajdujący się przy nim, ganiąc wannę mokrą, zachwalał suchą i napomknął, iż u stolarza tamtejszego widział wannę nową osobliwą. Zaremba, właśnie jakby go śmierć korciła, kazał wannę ową natychmiast do siebie przynieść. Stolarz jakimsi instynktem wzbraniał się jej wydać, pod pozorem, że jeszcze niezupełnie dokończona. Zaremba, niecierpliwy widzenia owej wanny, posłał kaprala swego z dwoma kozakami nadwornymi, aby ją przynieśli; zatem przyszedł za nią i stolarz, który opowiedział i pokazał, jak ma być używana. Zaremba, chciwy tej nowomodnej wanny, wszedł do niej najprzód w sukniach, a potem widząc, że jest w miarę jego, rozebrał się co prędzej i usiadł nagi. Wieko zamykało się z wierszchu, przy samej szyi, tak iż tylko głowa wychodziła nad wannę, a cały człowiek zamknięty, naparzany spirytusami, pocił się w wannie. Obłożono go około szyi ręcznikami, aby para nie wychodziła; puszczano po trosze rurką przyprawioną do tejże wanny gorzałkę okowitkę na cegłę rozpaloną w naczyniu glinianym na dnie wanny podłożoną, która gorzałka, smażąc się na cegle, ciepłą parą obejmowała siedzącego. Delektował się zrazu Zaremba tym wyciągającym z ciała humory wynalazkiem. Lecz gdy chłopiec Zajączkowski, świecący kamerdynerowi lejącemu przez lij do rury gorzałkę, przytchnął świecę do flaszy półgarcowej, a kamerdyner, sparzony zapaloną od świecy gorzałką, upuścił flaszę w lij, która się stłukła, i gorzałka paląca się, raptem buchnąwszy w wannę, sparzyła Zarembę – krzyknął z całego gardła i chciał wyskoczyć z wanny; lecz wieko tak się zassało, że tłukąc się co siły po wannie i wrzeszcząc, nie mógł go otworzyć. Dodał większej operacji ogniowi brat Zaremby Franciszek, gdy ręcznik okręcony około szyi oderwał. Albowiem płomień tym otworem wybuchnął i okrył całą twarz Zaremby, a zapaliwszy na głowie włosy, zwyczajnie tłuste od pomady, wzbił się w górę aż do połapu niskiego, którym widokiem przestraszeni wszyscy, którzy tam byli, pouciekali na dwór, Zarembę nieszczęśliwego, w owych płomieniach piekącego się, odbiegłszy. Tak tedy kilkanaście minut gorzał, aż przecie Lutosławski, gość wtenczas u Zaremby, wpadł do izby z siekierą, to zrąbał wannę i Zarembę z ognia uwolnił, lecz tak dobrze opieczonego, że kawały ciała przypsnęły do wanny. 
   Obłożono go czym prędzej śmietaną i drożdżami, poobwijano w prześcieradła i ręczniki. Tak obwinięty począł się przechadzać po izbie, jęcząc z wielkiego bólu i utyskując na swoje nieszczęście. Kazał wołać księdza. Lecz brat Franciszek, pierwszy owej wanny sprawca, wcale w takowym razie bez rozumu człowiek, począł mu perswadować, aby sobie aprehensji nie dodawał*; że tyle jest praktyk ludzi wydobytych z pożaru na pół upieczonych – wygojonych; dopieroż on, mając tylko skórę z wierszchu przypaloną, miałby na to umrzeć. Radził mu, aby się napił wódki i położył w łóżku. Zaremba, że lubił wódkę, usłuchał brata. Lecz skoro wypił kieliszek, natychmiast począł się mieć gorzej; bo naturalnie uważając, ogniowi powierzchownemu przydał podniety z wewnątrz. Położonemu w łóżku posłali po księdza, który już z nim nie mógł nic robić, zastawszy go bez zmysłów; więc tylko mu dał absolucją kondycjonalną** . A razem poklęknąwszy z wszystkimi, mówił litanią za konających, podczas której Zaremba skonał. Zajączkowski chłopiec, który z swawoli, jako się potem wydało, tę fatalną zrobił psotę, aby sparzeniem prędzej Zarembę wypłoszył z wanny, czas do spania tym sposobem sobie przyspieszywszy, zaraz w pierwszym zamięszaniu uciekł. Zarembę pochowano w Rozprzy.
   [...] Król, dowiedziawszy się o jego śmierci, żałował go mocno. Rzekł do przytomnych:
"O Boże, jak niedościgły jesteś w wyrokach swoich! Jak wiele masz rodzajów śmierci dla człowieka."
________________________
* - aby się nie niepokoił
** - rozgrzeszenie warunkowe (tzn.pod warunkiem, że umierający jeszcze żyje)