O wieku niemowlęcym Zakonu i cyrkumstancjach inszych...

  O początkach i idei pryncypalnej Zakonu Szpitala Najświętszej Maryi Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie powszechne jest mniemanie, że narodził się on Roku Pańskiego 1190 za czasu oblężenia Akkonu (Akki), a i za przyczyną tąż samą, że między oblegającemi siła Niemców było, a zakony opiekę nad rannemi dopotąd sprawujące, jako to joannici i templariusze, najwięcej o Franków mieli starania, co i nie dziwne, bo bliższa przecie ciału koszula... Temuż mieszczany z Lubeki i Bremy, krucjacie towarzyszący, na swych korabiach szpitala dla Niemców uczyniły, a po Akkonu zdobyciu poruczono onym opieki takoż i nad chorymi i żebrzącymi w grodzie samym.
    Nie nadto bym się tu w zawiłości III krucjaty wdawać pragnął, przyjmijmyż jednak, że jako się wódz onej i spiritus movens prawdziwy, cesarz Fryderyk, co go dla brody rudej Włoszy zwali Barbarossa, się w rzeczce Salef był potopił*, to komendę przejął syn jego, Fryderyk Szwabski. Tenże bractwu po akkońskiej wiktoryi siła ziem okolicznych nadał, a że lubeczanom pora była wracać, szpitalika ludziom Fryderykowym przekazali, szczególniejszej zaś pieczy kanonika Konrada i komornika Burcharda. Niechybnie to za ich staraniem, a i może jako nadziei wyraz na Jerozolimy odzyszczenie, której naonczas Saladyn już od lat trzech miał w garści, Fryderyk był przeniósł na toż bractwo praw i obrządku Szpitala Najświętszej Maryi Panny z Jerozolimy. Jeno, że to wszytko zarazem i prawda, i jednak niecała... Primo, że bractwo szpitalne, to nie zakon rycerski, a tem się Krzyżaki dopieroż Anno Domini 1198 stały, jako pomarł cesarz Henryk VI i siła krzyżowców zniechęconych do domostw się kwapić poczęło, tedy wodze krucjatowi umyślili pozostających wzmocnić, nowego zakonu czyniąc. Papież temu sprzyjał i bullą rzecz zatwierdził, od pomarłego cesarza moc już Krzyżaki ziem mieli i po italskiej, i po niemieckiej ziemi nadanej, co przy majętnościach wpodle Akki już mianych niezgorzej prognostykowało... A przecie w lat niewiele później, jako czwarty za koleją wielki mistrz nastał, Hermann von Salza, zakonu musiał na powrót z upadku podnosić, bo nie stać ich było, by dziesięciu jezdnych w pełnej zbroi wystawić! Są i podania, że jak do nas przybywali, to we dwóch na jednem koniu! Cóż to się zatem przydarzyło takiego, że choć nijakiej większej w Ziemi Świętej nie było wojny, a krucjata IV pobłądziła więcej może i moralnie, niźli w geograficznem sensie, dość, że się dobywaniem Konstantynopola zatrudniła, miast wpodle spraw w Ziemi Świętej wojować, to Krzyżaki nam czeguś spsiały...

   Ano i właśnie... jako nam nastał na papieskiem tronie Innocentus III, a gibeliny z gwelfami się na dobre wzięły za łby, mało komu w Niemczech szło o dalekie wpodle Jeruzalemu sprawy... mało komu się uśmiechała wyprawa arcydaleka, wielce sakiewki pustosząca, za profit niepewny i sprawę coraz i powszechniej za przegraną mniemanej, a jakoby i wygraną być miała, to śmietana cała papieżowi, temuż i nie dziw, że Niemcom o to nie było ochoty ni krwawić, ni trzosów rozsupływać. Pojął tego von Salza, bodaj czy nie najtęższa między wszytkiemi mistrzami głowa. Pojął i wyrozumiał, że niemieckiemu sercu milszy jaki podbój nowy, aleć nie na piaskach pustynnych, ale gdzieści w Europie, gdzie ziemie żyźniejsze, a lud od Saracenów mniej bitny i gorzej zbrojny... Zdać by się mogło, że jako cesarz niemiecki własnej do Ziemi Świętej powiedzie krucjaty, to w najpierwszem onej szeregu Krzyżacy właśnie iść winni i wsławić się tam czynami rycerskiemi... Ano... i poszedł był po długich a ciężkich zwłokach Fryderyk II na Saracenów, aleć tam więcej z sułtanem egipskiem traktował, niż wojował, co może i niegłupio, bo więcej tem traktowaniem zyszczeł**, niźli insi mieczem... Ale że to historykom krucjat dawniejszym, nie w smak było, to i dopotąd powszechnie tej krucjaty nie liczą, temuż owa nawet i numeru nie ma własnego:) Nam przy tym ważne, że już na czas owy tych Krzyżaków we krucjacie nie najdziem, bo owi ważniejsze mieli na głowie, niźli misyją czynić, ku której ich powołano... jeden von Salza tam się starał wielce, ale więcej dyplomatyką i cesarza obłaskawianiem, niźli wojaczką, co zakonnym niezgorzej szło, bo odtąd już zawżdy cesarza mieli za sobą... 

  Mieliż niby najprzód na siedmiogrodzkich stepach Kumanów ganiać, jeno że król madziarski Andrzej II, choć przódzi zapraszał, wyrozumiał rychło, że to nie na jego stół Krzyżaki strawę warzą, tedy przepędził tałatajstwo zakonne, w rzyci mając papieskie i cesarskie o to gniewy i sarkania... Przyszłoż niebożętom nowych szukać siedzib, co by się może i kto złośliwy dopytywał dla jakiej przyczyny, skoroć w Ziemi Świętej dawno nie widziano takiej potencyi w królestwie jerozolimskim, a jak już kto chciał mieć państewka własnego, czemuż nie w italskiej ziemi, gdzie już z dawna grontów mieli moc...

   Ano i tu do Konrada Mazowieckiego przychodzim, a by go wyrozumieć lepiej, przyjdzie się cofnąć w czasie krzynę... Wszytkim ze szkół pomnić, że się tych Prusów-pogan co to i rusz nawracać próbowało, wszytkim znana świętego Wojciecha sprawa, ale rzec się godzi, to po początek XIII stulecia wszytkie te zabiegi od przypadku do przypadku szły, a że siła tam ludzi naginęło, to i jakby wolentarzy k'temu niełacno naleźć było... Aliści gdzieści wpodle 1200 roku mnichów cysterskich kilku ruszyło by wpodle dzisiejszego Elbląga miejsca męczeńskiej śmierci św. Wojciecha szukać. Prusowie onych uwięzili, co i nie dziwne, ale że się onych zwierzchnik, opat łekneński Boguchwał, prawdziwym pasterzem okazał, co za owieczkami swemi i nocą do lasu między wilki iść będzie umiał, to już między kościelnemi dostojnikami rzadkość prawdziwa:) Boguchwał nie dość, że swoich odnalazł, to i onych uwolnienie wypertraktował, a do Łekna powróciwszy, tak żywe miał w pamięci przyjazne swe z Prusami spotkania, że bez zwłoki wszytko co rychlej papieżowi opisał, sygestyją przy tym czyniąc, że może by tych Prusów po dobroci ze Słowem Bożym nawiedzać, nie zaś z mieczem, co niby też kształt krzyża ma, przecie czeguś Prusom niemiły...

     Innocenta nie darmo za jednego z mędrszych na Piotrowym liczą tronie. Wrychle opat łeknieński bulli dostał, która i onemu, a i duchownym wszytkim przykazywała tegoż nawracania tak czynić, jako Boguchwał zamyślił. No i choć opat łeknieński pomarł wrychle, to jeszcze jakich dwóch wielmożów pruskich znacznych nad jeziorem Drużno pochrzcić zdołał, a dzieła jego insi mnisi podjęli, szczególniej zaś mnich z oliwskiego klasztoru, Chrystian, co go papież w 1212 biskupem misyjnym pruskim nominował. Pół Europy w podziwieniu ręce składało, gdy ów do Rzymu przywiózł dwóch nobilów pruskich, Surwabuna i Warpoda, by się tam przed papieżem ochrzcili! Toż samo, gdy na ziemi pruskiej, dopotąd za niedostępnej mianą, klasztoru pierwszego cysterskiego założył! By tego pojąć wystawże sobie, Czytelniku Miły, że w czas największej jakiej saraceńskiej ku nam zajadłości, jedzie ku nim mnich jaki i pod Damaszkiem klasztoru stawia!

  A insza, że ów Zantyr, na poły dziś legendarny, którego niektórzy z Malborgiem wcześnem utożsamiali, po dziś dzień niemało badaczów fantazji pobudza:) I jednemu z pasjonatów takich pozwolę ja o Zantyrze dalej snuć gędźby:

http://www.zantyr.neostrada.pl/#koniectajemnic

sam zaś póki co przerwę, by nie znudzić, a do tematu niezadługo powrócić...:)

_____________

* zaiste niemało punktów w Historii, przy których za jakiego wehikułu czasu wynalezieniem, bym być pragnął, by rzeczy oczami własnemi obaczyć. I ta śmierć Barbarossy niechybnie by się do nich liczyła... Pojmuję ja bowiem, że zbroja ciężka, że nurt bystry, ale przecie ów durniem nie był, by tego nie wiedzieć... I jakże to się stać mogło, że cesarz, ćwierci ówcześnej Europy pan, a w chwili strasznej widać nie było przy niem nikogo na tyle blisko, by salwerunku jakiego udzielić... A może i byli, jeno pomóc nie chcieli? A jak jużeśmy przy władcach potopionych, to jeszczeć i więcej bym chciał być przy śmierci Ludwika Jagiellończyka, spod Mohacza po klęsce uciekającego... Ów się miałby potopić ze zbroją w rzeczułce, co się ją przebradza, kolan nie mocząc...

** Do posiadanych przez królów Jerozolimskich Akki doszły Jerozolima, Betlejem i Nazaret z ziemiami przyległemi.

                                        .........................

Noty cokolwiek pokrewne:

O grunwaldzkiej batalijej krzynę arytmetycznie       O grunwaldzkiej wiktoryi słów i myśli przygarstek     

O dołach przemyślnie kopanych i jeszczeć przemyślniej okpionych      O Płowcach niedocenianych

O przymiotach wodza krzyżackiego i o perturbacyjach, z jakich się wywikłał (O Jungingenie, a ściślej o Jungingenach słów kilka)

O dyplomatyce i wywiadzie czasu Wielkiej Wojny z Zakonem (O poprzednikach J-23)

O przepomnianym froncie wojny niezapomnianej        O Tatarzętach grunwaldzkich
O Zyndramie z Maszkowic