Jeszczeć o Wilijej...

Długom dumał, zali jeszcze dodawać co do tego sielskiego obrazka wigilijnego, com go dwa dni temu nazad namalował był...  Ale że przecie amicus Plato, sed magis amica veritas*, tedy brnijmyż, bo to mitów znów narosłych pora może wyżenąć i parę mniej może miłych tradycyj wigilijnych poprostować, osobliwie dla tej przyczyny, że żywotem własnem dziś już żyjąc, cależ odmiennego charakteru nabrały, niźli były niemi przódzi... Jedną z takowych jest obyczaj talerza pustego na stole stawiania, coż jakoby na jakiego zbłąkanego bezdomnego ma czekać... Otóż tego znaczenia nader młodem nam widzieć i prawdziwie trudno mi rzec, skąd to k'nam przybyło, bo o wieleż mi wiedzieć ni Niemce, ni Rusy takowego obyczaju nie znają... W dawnem pojmowaniu, w starej Polszcze talerz ten stawiano z myszlą o duchach, najwięcej o bliskich jakich niedawno zmarłych... Wierzono bowiem, że tejże nocy przybywają one w odwiedziny... Między inszemi dla tejże przyczyny zalecano dmuchać na ławy i krzesła, zaczym się na nich usiadło, by jakiej duszyczki nie przygnieść. Bardziej zapobiegliwym to nie starczało, tedy mieśćce puste popiołem posypywali wierząc, że jako duch by jaki usiadł, ślad by niechybny w popiele ostawił. Potraw niespożytych się ze stołu nie sprzątało, wierząc, że do rana tem się właśnie duchy żywią... Że się klechom te niemal pogańskie zaszłości nie widziały, to i wierę, a miarą sukcesu kościelnej propagandy owo dzisiejsze mniemanie powszechne o talerzu na niespodzianego gościa czekającym...

  Co się zaś ludzi niespodzianych tyczy...hmmmm....cóż nie wiem jako to rzec, aleć jako parę lat temu żurnalista jaki, bodaj we Szczecinie, domostw paru znamienitych obszedł, biedaka udając, co się na to puste mieśćce przy wigilijnem stole prosił dopuścić i wszędzie z rekuzą się spotkał (bodaj za jednem wyjątkiem posła SLD :))... otoż właśnie wszytcy owi za próg go wypraszający właśnie jak najpełniej w zgodzie ze staropolską, chocia bardziej włościańską, tradycyją byli...

  Powszechnie przecie wierzono, że co się tego dnia zdarzyło, będzie się i zdarzać rok cały... Temuż pracy ciężkiej unikano, temuż potraw o szczególnych znaczeniach na stół stawiano, temuż o zapobieżenie bolowi zębów dbano... zatem jakoby się jaki darmozjad miał tegoż dnia trafić, pojmowało chłopstwo, że przyjdzie kogo obcego rok cały darmo żywić. Ano i dla tej przyczyny radziej by Ci było, Czytelniku Miły w tamtem czasie drzwi kołkiem zawarte spotkać niźli tej rzekomej gościnności staropolskiej uświadczyć... temuż jeszczeć i insza okoliczność służyła: wierzono, że jako się tego dnia kto przy wieczerzy w kożuchu pojawi (a że przecie to pora zimowa, to i mało kto, osobliwie na wsi,  bez kożucha chodził!), wrzody na domowników przyniesie...

   Obyczaj z inwentarzem ugwarzania z dawnego wróżenia się wziął.. Ano, biegły panny po wieczerzy do chlewika, stukać po nim łyżkami swemi. Jako się świnka jaka ozwała, ślub rychły był tejże (pannie, nie świni..:)) przeznaczony. Jeślić świnie spały, nie ozwały się przecie, tedy chytre panny przódzi się ukradkiem wybierały, nibyż za potrzebą, aby świnek pobudzić i słodkiemi słowy (a więcej i może jeszcze frykasem jakiem:) uprosić, by się za stukaniem ozwały, jako pora przyjdzie po temu...:)

  Osobną rzeczą, o której mi jeszcze i przy kolędowaniu pisać przyjdzie, że całyż ten czas świąteczno-noworoczny młodzi nad wyraz się widział stosownem dla psot wszelakich, na które starszyzna wyjątkowo przez palce patrzyć wolała... Ulubioną przed pasterką zabawą chłopców było nieuwagi sąsiada wykorzystać i wóz drabiniasty onemu na części rozebrawszy, ponownie złożyć... ale na dachu...

  Jakom o tem ongi sąsiadowi swemu spomniał, nie wiedzieć czemu wzrok syna mego, co się familijantom niektórym jeszczeć i więtszym ode mnie zbytnikiem i krotochwilnikiem widzi, był począł wędrować ode onegoż Pajero po kalenicę domu jego. Ja wprawdzie związku nie widzę, ale faktem , że sąsiad co rychlej do miasta się udał, jakiego nader czułego alarmu dotykowego każąc zamontować, co się tem skończyło, że automobil jaki rok później przedał był, udręczony ustawicznem wywoływaniem go z urzędów i sklepów, jako że gdzie tylko go ostawił, toć za leda cięższego wozu jakiego przejazdem mimo, wszytko w niem wyć poczynało i błyskać... :-P

  Godzi się i na koniec spomnieć o wyścigach przed pasterką czynionych... Wierzono bowiem o szczególnej pomyślności dla tych, co się pierwsi w kościele pokażą, tedy co i bardziej gorliwi wraz po wieczerzy biegli... czasem jako który sąsiada takoż idącego zoczył, sam kroku przyśpieszał, znowuż tamten nie chcąc się dać przegonić, swego kroku wydłużał, że na koniec ledwo płuc nie wypluwszy, oba jako maratończyki jakie do kościoła wpadali... Bywało, że i dla zajadłości jakiej szczególnej, powstrzymując się wzajem, od podkulawiania do kułakami okładania przychodziło, a temperantniejsi i po sztachety sięgali,  to i nierzadko jeden z drugim z tych ścigantów wigilijnych do kościoła w ten dzień Boży z guzami i bez zębów dotarli...:))

______________________

* - dosł. Plato przyjacielem, lecz większą przyjaciółką prawda