O tem, co się psu na budę nada...

Bodaj wszytkim znać onegoż dawnego włościańskiego proverbium o tem, że się cosi tam tak zdatne widzi, jakoby jeno psu na budę użyte być miało. Insza, że dziś to może i więcej w zniekształconem moderunku, że nie na budę, a "na buty" co może i na absurdzie zyskawszy i dobitności, przecie sensu już nie mając za grosz, ode swej historycznej gleby oderwane ze szczętem...

  Służyło bowiem kmiotkom naszym przez wieki przekonanie osobliwe, że jako się psu obejścia stróżującemu nadto wielgiej uczyni wygody, temuż i stróża sama na tem ucierpi, substancyję mizerną na szwank wystawując. O wieleż bowiem u dziedzica, co w wiekach najdawniejszych i dwór miał obronny, i czeladzi sporo, a i pies się niejeden pożywił, nie takaż to może i szkoda, gdy burek jaki przysnął... U kmiecia jednak... ano tam ów czworonóg (jeśli był) to i zarazem za stróża, a częstokroć i za pierwszą liniją (a i ostatnią nieraz) obrony przed złoczyńcą służył...:(

  Temuż i mało kiedy się nasze kondle ućciwej gdzie zasłużyły budy; tegoż mniemania victoria, że wygód nadto czujności nie służy przyszło na koniec owocem ku temu, że się owe budy z leda jakiej gałęzi nadpróchniałej czyniło, o nią zasię spierając deszczułek jakich kilka, do niczego już inszego w obejściu niezdatnych i temuż naszego proverbium geneza...

   Nawiasem: jakem tej wiedzy powziął, że to de origine kmiece porzekadło, wraz żem onego prawdziwości przyznać musiał, a że wojsko nasze lat parę dziesiątków się tem szczyciło, że się Ludowem zwało i u ludu miałoż mieć pono korzeni, temuż mi i nie dziwno, że wartownie liczne, com ich za swej służby nazwiedzał był, podług tejże samej najwidniej filozofijej stawiane były...

  Tak czy siak, k'temuśmy przyszli, że jako co psu na budę przeznaczono, znak to był niechybny, że ku żadnemu już inszemu pożytkowi się rzecz owa nie zdała, co wrychle już i w oderwaniu od źródła poczęło kmiotkom, a z czasem już i narodowi całemu służyć za wartościowania zręby, że ot, jak co już nic nie warta, temuż się i psu nawet na budę nie nada...

  Arcywybornie sens tegoż znał Imci Sienkiewicz, przeuroczej swej pisząc noweletki "Sąd Ozyrysa", gdzie by kastę carskich urzędasów ośmieszyć i obnażyć, jął się był tej maski, że akcyję w Egipt pradawny był przeniósł, zasię bohaterowi dał miano wszytkim Polakom jawno zrozumiałe: Psunabudesa, co za wszytkie starczyło komentarze. Ano...by jednak tejże wiedzy, Polakom wszytkim oczywistej, mieć, trza by się luboż Polakiem rodzić, luboż wiedzy o tem powziąć bogatszej niźli samo słów podług prawideł języka naszego składanie... Nie darmo Włoszy, jak ich jeszcze Morsztyn zwał (a po naszemu: Italczykowie:), swego o tem mają proverbium, że tłomacz zdrajcy równy*... Italska to bowiem właśnie tłomaczka panahenrykowych noweletek nic z owej warstwy nibyż sekretnej, przecie Polakom wiadomej, nie pojąwszy... owo miano najwidniej za prawdziwie egipskie starożytne mając:))))) rzecz całą przełożyła miano Psunabudesa nietkniętym ostawiwszy**, całeż panahenrykowe staranie czyniąc lectorom italskim nawet i psu na budę niezdatnym...

______________________

* Traduttore-tradittore

**Początek przekładu tejże humoreski podług italskiej tłomaczki C.Agosti Garosci edytowanej w Mediolanie Anno Domini 1955 ("Bartek il Vincitore e altere novelle".Bibl. Universale Rizzoli, pagina 225) idzie tak: "Quando in Egitto mori Psunabudes, figlio di Psunabudes..."