O łyżkach dawnych...

   Na początek może Xiędza Dobrodzieja Kitowicza nieocenionego kapkę:
"Od połowy panowania Augusta III nastały talerze farfurowe, dalej porcelanowe, nareszcie cała służba stołowa składała się u wielkich panów z porcelany: wazy, serwisy, misy, półmiski, salaterki, talerze, solniczki, karafinki, trzonki nawet u nożów i widelców porcelanowe; ale że ta materia była natenczas droższa od srebra, a przy tym prędkiemu stłuczeniu podległa, przeto bardzo rzadko się z nią popisowano, chyba w dni bardzo uroczyste. Łyżki do jedzenia pospoliciej srebrne, po niektórych zaś dworach, niezbyt wykwintnych lub mniej dostatnich, albo u tych panów, którzy zwykli dawać otwarte stoły i którzy często nie znali swoich stołowników, na pośrodek stołu, gdzie mieścić się miały dystyngwowane osoby, kładziono łyżki srebrne i talerze takież albo za wprowadzoną modą farfurowe lub porcelanowe, po końcach zaś, do których tłoczył się, kto chciał i kto się mógł zmieścić, dawano łyżki blaszane lub cynowe i talerze takież. Nożów i widelców u wielu panów nie dawano po końcach stołu, trwał albowiem długo od początku panowania Augusta III zwyczaj, iż dworzanie i towarzystwo, a nawet wielu z szlachty domatorów nosili za pasem nóż, jedni z widelcami, drudzy bez widelców, inni zaś prócz noża za pasem z widelcami miewali uwiązaną u pasa srebrną, rogową lub drewnianą - z cisu, bukszpanu lub trzmielu wyrobioną - łyżkę w pokrowcu skórzanym, u niektórych srebrem haftowanym; przeto poko taka moda trwała, miano za dosyć pośrodek stołu opatrzyć łyżkami, nożami i widelcami, wiedząc, że ci, którzy zasiędą końce stołu, będą mieli swoje noże i łyżki na pańską pieczenią, barszcz i inne kawały. Jeżeli zaś który nie zastał u stołu łyżki gospodarskiej i swojej nie miał, pożyczał jeden u drugiego, skoro ten, rzadkie zjadłszy, do gęstego się zabrał, albo zrobił sobie łyżkę z skórki chlebowej, zatknąwszy ją na nóż, co nie było poczytane za żadne prostactwo w wieku wykwintnością francuską nie bardzo jeszcze zarażonym czyli też nie wypolerowanym."
   Nawiasem ówże patent ze skórką chlebową znany po świecie z anegdoty wybornej o Wolterze i Fryderyku II pruskiem, gdzie za biesiadą jaką w Sanssouci król był polecił służbie, by filozofowi łyżki nie dawano, zasię przy stole miał rzec, że kiep ten, co zupy bez łyżki zjeść nie poradzi. Pewnikiem zamyszlał jako Woltera upokorzyć, przymusiwszy chłeptać onego z talerza prosto, aliści Wolter skibki chleba wydrążywszy, nabił onejże na nóż i takąż łygą preparowaną nie dość, że i zupy zjadł i talerz wytarł, a na koniec miał rzec Frycowi, że ten kiep co swej łyżki zjeść nie poradzi... Mnie z tej facecyi dowód najgłówniejszy na to, że widać i dawniej we Francyjej nie był to obyczaj nieznany, zatem kraj ów najwidniej długo nie był "wykwintnością francuską (...) zarażony":))
   Co się naszych łyżek tyczy, to do Kitowiczowego opisu dodam tyle, że dla obyczaju powszechnego sztućców z sobą wożenia, jeno cudzoziemcom gospodarze dbali, by onych podawać wpodle talerza. Jakoż Ochocki spomina we dworze przeciętnem "nie byłoż więcej nad jaki tuzin łyżek i sztuśców srebrnych, i to chowano w kolbuszowskim biurku pod kluczem jegomościowym(...).Dla pana i pani były sztućce osobne, uprzywilejowane, reszta stołowników domowych, nawet ks.kapelan, jedli łyżkami blaszanymi".
  Że jak widać łyżka się czemsi wielce osobistem stała, wrychle przyszłoż i k'temu, że kogo stać było, śrybnej sobie obstalowywał, by nią na biesiadach inszych w oczy kolić i inwidii u onych budzić. By zasię ich nie kradziono sobie wzajem, co i nierzadkie było, osobliwie jako biesiada się w pijatykę odmieniała, a właściciel dobrze łba zaprószył, tedy częstokroć na nich herbów własnych bito, luboż i takich inskrypcyj  na trzonku pomieszczczano:
    "Mnie kto skryje, barzo mój pan bije"
    "Na to mię tu dano, aby mię nie brano"
     "Wolno mną jeść, ukraść nie"
     "Dla srebra kawalca obwieszą zuchwalca"