Słówko cyklu o "xiążęciu Denassów" kończące...

   Pokończywszy dopisanych do wątku onegoż xiążęcia zawirowań wpodle jego służby admiralskiej dla carycy rosyjskiej, smutno klęską na wodach Svensksundu pokończoną, słów paru jeszcze co na pokończenie o xięciu relacyi ((I, II, III, IV, V, VI , VII , VIII, IX ) dodać trzeba koniecznie... O xięciu powiadam, bo o Polszcze z początkiem lat dziewięćdziesiątych XVIII wieku, jako i o Dniestrze i żegludze po niem jeszcze prawić będziem... 

  Po służbach, co ich xiążę Karol de Nassau-Siegen był dla carycy pełnił i niemałej się tam dobił na dworze pozycji, można by i mniemać, że za wojną z Polską w 1792 roku, zechce tam kto po tego, byłoż w końcu nie było: najemnika, sięgnąć, skoro ów i kraj zna i ludzi... Luboż jednak po klęsce od Szweda zadanej akcyje xiążęcia nie nadto tam wysoko stały, luboż jako chce i Rydel ów by się przeciw krajowi żony nie podjął służby, ale że i nie chciał przeciw przyjaciołom stawać moskiewskim, to i do polskiego się nie spieszył wojska. Nie znam ja, by go kto w tem wojsku pragnął, znając pewnie, że onegoż wojennika sława wielekroć większa, niźli zdolności prawdziwe, ale jak na niemieckiego przecie księcia, owa "neutralność" swoista, potrafi szacunku wzbudzić... osobliwie żeśmy renegatów mieli niemało i to własnego chowu...
     Osobliwe, że człek tak rzutki, tak świata ciekawy, tak na sławę wszelką zajadły, dni swych dożył w podolskich swych włościach, a ściślej w majątkach po żonie (zmarłej w 1800 roku)dziedziczonych, dwakroć jeszcze tylko na szersze się zapuszczając wody. Za razem pierwszem, gdy ponoć miał wodzostwo dostać nad wojskami Rzeczypospolitej Weneckiej, przeciw nie byle komu, bo... Napoleonowi samemu! Po raz wtóry zaś gdy być i może za owe dawniejsze swoje przeciw cesarzowi zasługi, a i inne może z emigrantami francuskiemi znoszenia się*, umyślił był się z Bonapartem spotykać i przywieść do skutku swej idee fixe, a to wielkiego przeciw Albionowi aliansu francusko-rosyjskiego, którego miał się widzieć kreatorem najpryncypalniejszym...
   To jeno pewna, że się z Bonapartem w Paryżu spotykał sekretnie, ale czy ów jeno przez de Nassaua intencyje sondował rosyjskie, pozwalając wierzyć książęciu, że pospołu świata porządek układają, czyli też ucha ku temu iście nakłaniał, orzec trudno, choć podług mnie więcej możebne to pierwsze... Tak czy siak, nie wyszło nic z tego, zamiast dyplomatów przemówiły pod Austerlitz i Frydlandem armaty i tyleż było z de Nassauowych konceptów.
   Pomarł był xiążę w Tynnej w roku 1809, licznych przy testamencie czyniąc zapisów, by choć grobowiec swój (i żony) od zapomnienia ocalić, aliści i tu potomność zadrwiła, bo przepadł ów między chwastami na podolskim stepie, a paradoksem jedyne co się po książęciu w Polszcze ostało, to nazwa, co po warszawskim dawnym żony pałacu przeszła na teren przyległy i na dzisiejsze Dynasy... No i owe w "Panu Tadeuszu" cytowane już parokroć Wojskiego spominki...
______________________________

* po zajęciu przez Napoleona Wenecji, gdzie osiadł był przyszły Ludwik XVIII, ów król wygnańczy tułał się od dworu do dworu, między inszemi i od rosyjskiego cara Pawła naznaczonych mając na siedzibę Kowla, Łucka i Włodzimierza! Trudnoż przypuścić, by się de Nassau w to nie wdał, gdy mu niemal po sąsiedzku książę Kondeusz pułków dla króla Francyi formować usiłował, luboż by się nie znaszał z dziesiątkami exulantów francuskich, od których się po 1794 zaroiły dwory i pałace na Ukrainie i na Podolu...



                                   ................