Rozważania o przetraconych szansach i wojnach "polskich", czyli wstęp do prolegomeny ku żądanej przez Lectorów batalii pod Wyborgiem, ergo część cyklu o xiążęciu Dynassów piąta, choć po prawdzie bez onegoż xiążęcia...

   Byłoż w zamierzeniu naszem się nie rozwodzić w szczegółach nad kolejami służby u carycy bohatyra cyklu naszego (I, II, III, IV), aliści Lectorowie postanowili inaczej, tandem z pokorą się żadaniu temu poddajemy i z ledwo półroczną zwłoką zmierzać będziem niemal prościuchno ku morskiej pod Wyborgiem batalii, a ściślej dwóch na Bałtyku ze Szwedem starć, w jednem z których, tem w Zatoce Wyborskiej się nam nasz xiążę wystawił wielce pozytywnie rosyjskim zwierzchnościom swoim, choć nie on tam dowodził i nie on bitwy rozstrzygnął, we wtórej jednak rzec by można, że nam nasz de Nassau-Siegen cokolwiek w mimowolnej roli Wallenroda wystąpił i jakoby to politycznie rzec: nie jest ta bataliją na wodach Svenksundu (lub jako ją także zwą: u ujścia Kymmene)* czemś, czem by się w tradycjach swoich rosyjska marynarka chlubić chciała:)
  Nim przecie na te dopłyniemy wody, zdałoby się szerszego tła odmalować, osobliwie, że owo tło tyczy się chwili, gdzie kto wie, czy przy inszym władcy i inszej polityce byśmy i może nie umięli wybrnąć jako z zagrażających nam paści rozbiorów i bytu państwowego ocalić...:(
  Przyjmuje się powszechnie, że ostatnia światowa wojna, że w naszem kraju wybuchła i o nasz kraj szło w samiuśkich jej początkach, była jakoby wojną "polską", czego ja bym akurat uznawać nie był skłonnym. Insza z wojen między potencjami obcemi, której zwano "polską", czyli napoleońska wyprawa na Moskwę Roku Pańskiego 1812** także była nią jeno z miana swego, choć aspekt kraju naszego uwiększenia w razie sukcesu niechybnie był tam podnoszony i stąd powszechne, acz płonne nadzieje wielu rodaków naszych***
   Byłaż jednak wojna, której nikt po prawdzie "polską" nie nazywał, aliści w niej prawdziwie o Polskę szło i nasze to sprawy się ku niej casus belli stały. Idzie mi o wojnę, której Turczyn wypowiedział carycy Jekatierinie 25 września 1768 roku w obronie konfederatów barskich i przeciwko panoszeniu się Moskali w Polszcze. Naturaliter, Osmanowi nie z afektu do polskości to czynić przyszło, jeno ze zrozumienia nader trzeźwego, że to co caryca w Polszcze wyprawia jest jeno wstępem do rozpanoszenia się jej zagrażającego sąsiadom wszytkim, a Imperium Osmańskiemu w szczególności. Można by rzec, że mogła nas złączyć wtedy wspólnota interesów, aliści to Turczyn mógłby godnie nieść wówczas nam znajomy sztandar z hasłem "Za Waszą i naszą wolność!". Formalnym pretekstem do wojny stał się zagon kozacki, co w pogoni za konfederatami na tureckie się zapuścił terytorium i Bałty był spalił. Ano i jako tak człek o tej nieszczęśnej konfederacyi barskiej myśli, to prawdziwie żałość ogarnia, że takie to tam wszystko było nibyż wzniosłe i afektu patriotyczno-religijnego pełne, a byle jakie w gruncie swoim, jako i w całem tem wojowaniu, gdzie jedynym z powstań narodowych naszych będącym, co miało formalnego i prawdziwie walczącego sojusznika**** wiernego i nie byle jakiego przecie... że się to tak zmarnotrawiło wszystko w próżności gestów, tromtadracji zgoła niebywałej, degeneracji tradycyj wojskowych naszych i jałowości starań już to fantasmagorycznych, już to zwyczajnie durnych czy desperackich... I na konsekwencyje tejże wojny wejrzawszy, gdzie Turcja lipcem 1774 roku, po sześciu latach krwawych i ciężkich zmagań, pokoju w Küczük Kajnardży podpisawszy, przetraciła ziem między Dnieprem a Bohem (części tzw. Jedysanu) z czarnomorskim portem w Chersoniu, Kabardyi kaukaskiej, twierdz w Azowie, Kerczu i Jenikale, Bukowiny na rzecz Austryi, dozwolić musiała Rossyi na żeglugę po Morzu Azowskim swobodną, co w połączeniu z Chersoniem dawało Moskalom wymarzone wyjście na Morze Czarne. 
   Nade wszystko jednak bodaj czy i nie najdotkliwszą stratą turecką było wymuszone zrzeczenie się zwierzchności nad Chanatem Krymskim, gdzie odtąd Tatarzy mięli być formalnie niepodlegli, aliści i tam się wrychle był rozciągnął protektorat rosyjski, zaś formalne wcielenie Krymu (czy jak to Rossyjania zwali: "Taurydy") do imperium rosyjskiego stało się przyczyną wojny z Turkiem kolejnej

    Ze stu tysięcy, co się przez szeregi konfederackie przewinęło (a nigdy ich w polu naraz więcej jak 20 tysięcy nie było) król w mowie sejmowej w 1776 wygłoszonej obrachowywał poległych na jakie sześćdziesiąt tysięcy, a przecie temu by przydać jeszcze należało straty wojsk królewskich pod Branickim przymuszonych Moskalom dopomagać w konfederatów zwalczaniu, ruinę setek majątków ziemskich i tysięcy wsi i miast, nawet nie tyle spalonych, czy zniszczonych w walkach, co zrujnowanych rekwizycjami i kontrybucjami wybieranemi z całą bezwględnością przez wszystkie wojujące strony...:( Na Sybir pognano ponad 14 tysięcy konfederackich brańców, z których uciekły zaledwie jednostki (np. Beniowski), a powróciły zdziesiątkowane niedobitki... I weź tu człecze nie płacz nad tem, jak bardzo by te wszystkie siły ludzkie i zasobność narodu przydały się w kilkanaście lat później, gdy Fortuna, czy jak kto woli Opatrzność dała nam w na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych sposobność wywikłania się z większości obieży naszych, z której dla tysiąca powodów i zaślepień naszych żeśmy skorzystać nie umięli, za to rychło w czas żeśmy do ostatniego zrywu w 1792 roku stanęli już samotnie, wszelkich osobno pobitych pozbawieni możliwych sojuszników...:(( O tem wszakże przyjdzie nam już jednak w nocie kolejnej napisać...   

_________________________
* - gwoli ordynku niejakiego rzec się godzi, że mowa o wtórej z dwóch tam stoczonych bitew. Pierwsza miejsca miała rok wcześniej; 24 sierpnia 1789, nas interesująca została stoczona 8 lipca 1790
** - tak ją nazwał sam Napoleon w rozkazie do Wielkiej Armii: "drugą wojną polską", z czego należałoby wnosić, że pierwszej rozumiał tej z 1806/07 roku, w efekcie której się Xięstwo Warszawskie zrodziło.
*** "O roku ów! kto ciebie widział w naszym kraju!
       Ciebie lud zowie dotąd rokiem urodzaju,
       A żołnierz rokiem wojny; dotąd lubią starzy
       O tobie bajać, dotąd pieśń o tobie marzy.
       Z dawna byłeś niebieskim oznajmiony cudem
       I poprzedzony głuchą wieścią między ludem;
      Ogarnęło Litwinów serca z wiosny słońcem
      Jakieś dziwne przeczucie, jak przed świata końcem,
      Jakieś oczekiwanie tęskne i radośne.[...] 

     O wiosno! kto cię widział wtenczas w naszym kraju,
     Pamiętna wiosno wojny, wiosno urodzaju!
    O wiosno! kto cię widział, jak byłaś kwitnąca
    Zbożami i trawami, a ludźmi błyszcząca,
    Obfita we zdarzenia, nadzieją brzemienna!
   Ja ciebie dotąd widzę, piękna maro senna!
   Urodzony w niewoli, okuty w powiciu,
  Ja tylko jedną taką wiosnę miałem w życiu. "

**** - w grudniu 1768 zawarto przymierza konfederatów z Turczynem i Tatarami, gdzie się między inszemi poganie zobowiązywali pokoju osobnego z Rossyją nie zawierać, dopóki w Rzeczypospolitej "poprzedni system rządów" nie zostanie przywrócony.

................................................................................................................................