O koronowskich ablucyjach...

  Roku Pańskiego 1410 wziął był król Władysław skrzyknął rycerstwo koronne jako i brata swego Witołda drużynników, pomniejszych hufców już i nie rachując, zaczem był na Krzyżaka pociągnął. Wszytkim nam dobrze znana grunwaldzka batalija, w której krzyżackiemu gadu zda się ów krzyż przetrącono… wszytkim też i wiada, że chocia my w polu fortunni, tako w oblężniczych dziełach mało zdolni, cierpliwego murów kruszenia, a załóg oblężonych głodem morzenia nienawykli, przez co bestyja krzyżowa uchować się zdołała, długoż jeszcze nas snu i spokojności zbawiając… Mało komu jednako wiadamem, że w onej kampanijej trafiła się i insza batalia, której przebieg chocia czasom rycerskim cale nie dziwny, późniejszym potomnym tako dziwnem się widno zdał, że woleli o tem przemilczeć… Owoż pod Koronowem, wielgiej dziś nadobności grodem w zakolu wdzięcznej Brdy, chocia bardziej znanem dla okazałej tiurmy w pocysterskim klasztorze lokowanej, znowuż szczęsna Fortuna rycerzom naszym sprzyjając, utwierdziła wiktoryję grunwaldzką… Jednako nie o przewagach w boju pisać dziś pragnę, nie o męstwie herosów w żelazo zakutych, nie o szczęku oręża, krzyku ginących i jękach ranionych lubo tratowanych… nie… nie o tem, lecz o osobliwych bitwy onej przypadkach, które dla czasów nam spółczesnych zdają się być jako symbol jakowy, lubo metafora jaka… Chocia był ci to październik, skwaru niebiosa niemiłosierne nie poskąpiły żadnej ze stron. Konie upałem i bojem utrudzone ustawały, ludziom w onej duchocie ruch każdy, czynność najmniejsza nawet zdała się męką bez końca i jeśli co dziwno, to jeno, że w spiekocie niepomiernej, w której zda się uprzykrzonego muszydła człek by siły odpędzić nie znalazł, przecie do obiadu łbów cależ niemało narozwalano… W czas największego jednak skwaru wodzowie przez heroldów niejakiego armistycjum* ugodziwszy, nazad jedne i drugie chorągwie cofnęli, wytchnienia krzynę utrudzonym bojem i upałem udzielając… Ano i przydarzyło się, że w czas onej ciszy bitewnej, niepomału i jedni, i drudzy żelaza swego zbywszy, ku rzeczce się pokwapili ochłodzenia w rześkim nurcie szukając. A że armistycjum rzecz święta, to i w on czas ode mordu i pożogi uwolnieni, takoż jedni jako i drudzy nie przystąpili k’sobie ze złością lubo i nieprzyjaźnią jaką… Cale przeciwnie; ochoczo jedni drugim plecy chłodną wodą zlewali, śmiejąc się a dokazując jako to pacholikowie, co konie pławić przybieżeli… dopokąd wodzowie ich nie wywoławszy, wraz przeciw sobie w bój znów nie posłali… Co mnie nie dziwno w onej istoryjej, jako to że i nieraz później, chocia zda się rycerstwo wyginęło bezpowrotnie jako te gady jakie jurajskie… trefiło się i owszem nawet naszym „legunom” we wojnie światowej, naonczas jeszcze numeru nie mającej, w okopach swoich ugaszczać zabłąkanych za gorzałką cara poddanych, a znowuż imć Wharton cale pięknie opisował, jako w Ardenach z Niemiaszkami pospołu Wiliją świętowali**… 

   To ostatnie zdarzenie rzec by można, że było naśladowaniem zdarzeń z I wojny początków, gdy w wielu miejscach na zachodnim froncie doszło do spontanicznego fenomenu, szerzej znanego jako "bożonarodzeniowe zawieszenie broni".
_________________________

*armistycjum – z łac. zawieszenie broni

**W.Wharton „W księżycową jasną noc”