O książęcych animozjach i aliansach, czyli galimatias polsko-pruski...

    Rozstaliśmy się w poprzedniej opowieści z cystersem Chrystianem, biskupem misyjnym pruskim, jako ów, niepomiernych odnosząc w krzewieniu słowa Bożego wiktoryj, sławy zyszczeł, a i poparcia niemałego, osobliwie u papieża. Nie rzekliśmy, że misja Chrystianowa na równi z krucjatą uznaną została, a onemu samemu papież dał prawa ekskomuniką okładać tych, co by mu się dopomóc w tem przeciwili, w tem i tych z xiążąt, co by na ziemie Prusów ochrzczonych najeżdżać śmieli. Że zaś ci nie próżnowali od kiedy się możność pojawiła zyszczeć odpust zupełny, nie puszczając się na azard wyprawy dalekiej w kraje skwarne, a jeno za pobobrowaniem znajomem w puszczach nieodległych, tedy zdać by się mogło, że kandydatów do interdyktu Chrystianowi nie braknie... Luboż ci jednak prawdziwie się ziem nowochrzczeńców wystrzegali, luboż ów pobłażliwym był, skutek per saldo jednaki, że pospołu Prusom kij i marchewkę ukazywano, gdzie Chrystian w dobrotliwszej roli marchewki wystąpił... Można rzec, że i tak grzeczniej, niźli Krzyżacy, bo ci zda się, marchewki w ogóle nie znali...
   Tak, czy siak Prusowie nieco już w początkowych zapałach ku cysterskiej robocie ostygli, o czem się i sam Chrystian Anno Domini 1213 przekonał, jak mu druha serdecznego Filipa, ubili. Przywyklim Prusów, między inszemi za tąż przyczyną, że państwa i króla nie mieli, pieniędzy nie znali, mniemać za dzikusów jakich nieudolnych, co to krzyżackiej potencyi przeciwić się nie poradzili, a w pogaństwie tkwiących ex definitione niejako podskórnie ich za ciemnych mamy... Tymczasem dowieść poprobujem, że ani Krzyżaki takie silne nie były, jeno wielce sprytnie nasze własne słabości przeciw nam (a pruskie przeciw Prusom) obracać umieli, zaś owi swoich wierzeń i kultury z tem związanej nadto silnej mieli, by się ta miała czem krześcijaństwa gorszym widzieć... A że zanikła tak, że mało co wiemy o niej? Ano kolejny to dowód na to, że Historię piszą zwycięzcy...
   Anno Domini 1428, czyli dwa wieki po zdarzeniach, co o nich pisać będziem, mnich Beringer pisze wielkiemu mistrzowi, że Prusowie po dawnemu "zazwyczaj trzymają się pogańskiego obrządku ze święceniami i wróżbami i nie dbają o naukę księży", jeszczeć dwóch lat później biskup sambijski Michał, będzie surowo poddanym swoim nakazywał, by "chrzczonych dzieci ponownie w wodzie nie chrzcili i innych oprócz chrzestnych imion, dzieciom nie nadawali". Nawiasem rzekłszy, to słowa biskupa dowodnie ukazują, że ów nader mikrego był rozumienia o tem, cóż jego owieczki czyniły, bo nie o krzest wtórny szło, a o obrządek "zmywania chrztu"! Prusowie bowiem, wykoncypowawszy, że skoro krześcijanom takie to ważkie, by nowokrzczeńców wodą maczać, jest więc widno w onej wodzie jaka siła tajemna onego bóstwa obcego, tedy by się zbyć onej, trza się procesowi odwrotnemu poddać i owo "znamię" wodą zmywszy, nazad je temu bogu obcemu odesłać... Nawiasem, gdyśmy już przy tem, to przyszło za czasu wojny trzynastoletniej do arcyciekawego odwrócenia relacyj wewnątrz samego państwa zakonnego... Przeciw Zakonowi obróciły się miasta, przez tenże sam żywioł niemiecki zasiedlone, co go Krzyżaki przódzi sprowadzali i widzieli radzi, aliści uciskając onych nad miarę, do buntu przywiedli. Prusowie zaś, niechybnie pomnąc dwa wieki krzyżackiego okrucieństwa, aleć najwidniej jeszcze lepiej poprzedzające je cztery wieki polskiego... sparli zakonnych! A w każdem razie przeciw nim nie wystąpili, choć trudno było o chwilę ku temu sposobniejszą, niźli w tygodniach po Grunwaldzie pierwszych, luboż na wojny trzynastoletniej początku... Faktem, że Krzyżaki tego czasu nader wstrzemięźliwymi się stali w misyi chrystianizacyjnej, dozwalając Prusom dawnych wierzeń i obrzędów niemal jawnie czynić, za coż ci lojalnością odpłacili... Możebne, że i przy pełnej u Prusów świadomości, że przy polskiej wiktoryi, nie mieli co marzyć o spolegliwości takowej... Tak czy siak, przyszło naówczas i do zdarzeń takich, jak w czas wojny z krzyżactwem ostatniej, w 1520 roku, gdy tenże sam Albrecht Hohenzollern, co się za lat pięć miał na krakowskiem rynku przed królem polskim, nota bene wujem swym własnym:), ukorzyć, permissyi udzielił kapłanowi pruskiemu, niejakiemu Waltinowi Supplitowi, by powszechnego odprawił pogańskiego obrzędu, by gdańskie okręty (sprzymierzone z Polską), co do wybrzeży Sambii płynęły przegnać i rozproszyć!
Tak o tej ceremonijej pisze Bruckner:
"Ofiarę z czarnego byka odbył publicznie jeszcze w 1520 r., za pozwoleniem samej zwierzchności, w Sambii, niejaki Waltin Supplit, aby nadpływające okręty gdańskie od brzegów pruskich odstraszyć. Okręty rzeczywiście odpłynęły (załogi ich widziały jakieś widma przeraźliwe) lecz z nimi odpłynęły i ryby i gdy połowu nie było, przyznał się Supplit, że przy zaklinaniu wszystkiego precz od brzegów pruskich zapomniał zrobić wyjątek dla ryb. Nową zatem, mniejszą ofiarą (czarnej świni) należało bogom o pomyłce donieść i rzecz naprawić."
   Jawne zatem, że Krzyżacy wpodle tej swej powinności najpirwszej najczystszej wody hipokrytami byli... I nie oni cios pogaństwu ostateczny zadali, a protestanccy już kaznodzieje, sparci katechizmem po prusku wydanym dopiero w Roku Pańskim 1561! Pewnie, że naówczas już za krześcijaństwem w ślad germanizacyja tych ziem jawnie następowała... ale to już thema na opowieść inszą, nam zasię do XIII pora nawrócić stulecia, by cyrkumstancyje pokazać, w jakich Konradowi przyszło tych łotrów sprowadzić...
    Nie pora to może, by wszytkich swarów xiążąt dzielnicowych opisywać, bo jakobym się w to nadto daleko zapuścił, noty by mi może za lat kilka kończyć przyszło, a objętością by encyklopedyję niejedną przerosła. Przecie jednak nie sposób nie rzec, że za przełomem wieków załamała się ze szczętem stara, przez Krzywoustego ustanowiona zasada senioratu i po śmierci Kazimierza Sprawiedliwego możni krakowscy miast znanego im aż nadto dobrze* Mieszka Starego woleli syna Sprawiedliwego, Leszka Białego na tronie xiążęcym widzieć... Ów zaś przeciw Mieszkowi powstając, aliantów gdzie mógł szukał, takoż i na Rusi, co go między inszemi na lata całe wplątało w ruskie dynastyczne swary, jak i w spór o tęż Ruś z Madziarami... Pobiwszy Mieszka w polu, w czas niejaki później układami pomieniał Leszek swoje w Krakowie panowanie za zwrot Kujaw przez Mieszka zagarniętych bratankom i sukcesyi w Krakowie po Mieszkowym skonie przyrzeczenie...
  Po prawdzie, jako ów już i pomarł, syn onegoż, Władysław Laskonogi ani myślał Leszkowi ustąpić, temuż jeno czyhał na potknięcie jakie, by ojcowych pretensyj do Krakowa ponowić... A przecz ja o Leszku Białym i jego turbacyjach piszę, miast o Konradusie? Ano bo Konrad bratem był Leszkowym, i co między Piastowicami arcyrzadkie, we wielgiej z niem żył amicycji, we wszytkiem spierając. Bitwę najwięcej pryncypalną z Romanem halicko-włodzimierskim, co przeciw Leszkowi wystąpił, wygrali pod Zawichostem bracia, a ściślej wygrał ją dla nich wojewoda mazowiecki Krystyn. Ówże Krystyn musiał być wielgiego przemyślunku człekiem bo okrom tego, że wielce udatnie wojsko wodził (stąd i "woje woda") to i przeciw Prusom umiał na Mazowszu obmyślić zapory... Nie wiedzieć nam, na czem ona polegać miała, domyślić się jeno możem, że pewnie to jaka sistemma czat była i warowni wojskiem obsadzonych, dość że skuteczna, co lud na Mazowszu wielce rad ją widział...
  Ale że jak co dobrze działa, to przecie diabeł usiedzieć nie umie, by tego nie spsować, temuż i wrychle podszepnął bies książęciu, że skoro Krystyn taki miłowany, to pewnie na stolec Konradowy sam dybie... A że się wpodle tej psoty nadto długo trudzić nie musiał, to pewna, bo Konrad sam był okrutnikiem, przeniewiercą i hultajem co się zowie, temuż po sobie zapewne sądząc, widział się już przez Krystyna zdradzonym... Nie dziwne zatem, że onego pojmać kazał i oczów wyłupić, zasię pomordować na koniec... Rzeknie kto, że czasy takie dzikie, to i nie dziwota... luboż, że xiążę to i prawo jego poddanych, jako chce, osądzić... Ano, nawet jakobym to prawo miał przyznać, to przecie nie za prawo do durnoty, co sama gałęzi, na której siedzi, piłuje... Bo przecie oczywista, że po Krystynowej śmierci, całaż jego od Prusów obrona, zawaliła się z hukiem i trzaskiem!
   Jako się Prusowie na Mazowsze na powrót wyprawiać poczęli, Konrad ani mogąc przeciw onym samemu pola dotrzymać, salwerunku od brata i xiążąt inszych suplikował. Najpierwszem sojuszem takim był alians z Leszkiem i z Leszkowym na Gdańsku nominatem, Mściwojem, ale że mało z tegoż wynikło, bracia wielce wdzięcznie powitali w niem antagonistów uprzednich, czyli śląskiego Henryka Brodatego** i Laskonogiego. Przy tem między tem ostatniem, a Leszkiem Białym stanął układ na przeżycie, inszemi słowy ten, co by pierwszym pomarł, sukcesorem swojem drugiego czynił. Na cyrkumstancyje ówcześne, sukces to Leszkowy niemały, bo przecie przypuścić było trudno, by starszy o lat dwadzieścia Laskonogi Leszka przeżyć miał... tedy po spodziewanem Laskonogiego skonie, prospekta na zjednoczenie bodaj Małej i Wielgiej Polski nader by były obiecującemi, osobliwie że układ ten wydziedziczał bratanka Laskonogiego, Odonica... Działo się to Anno Domini 1217, czyli tegoż samego czasu, co Chrystian, cysters nasz, największych swoich odnosił wiktoryj...
  Znana powszechnie bodaj anegdota, jakoby Leszek, ślubów pono jakich niebacznie złożywszy, że przyjmie krzyż krucjatowy i do Ziemi Świętej wojować się uda, wielce papieża za tym instancyjonował, by ów mu tegoż ślubu odpuścił i zgodził się na zamianę krucjaty lewantyńskiej na pruską... Miałże przy tem argumentować, że w Palestynie piwa nie masz, bez którego on, Leszek, żyć nie umie...:)) Że sie papież z tem zgodził to pewna, bo za jego błogosławieństwem ruszały na Prusów najazdy kolejne w latach 1222, 1223 i 1224. Czy to jednak przez wzgląd na Leszkowy czynił żołądek, to już wątpić śmiem... Nader sposobna była bowiem papiestwu, cystersom i Chrystianowi owa Leszka od piwa zależność:), tyle że z onych wypraw niewiele wynikło dobrego, a ućciwiej rzec by było, że nic, zasię złego owszem, bo najazdów odwetowych moc, między inszemi taki, gdzie klasztoru w Oliwie splądrowano, braciszków z opatem Ethelerem uprowadziwszy i pomordowawszy okrutnie :(...
   Na nic się zdały krucjaty pod wodzami skłóconemi, co to jeden wtóremu na ręce baczył i najochotniej by go pruską włócznią przebitego widział; na nic się zdały najpierwsze nasze "siły pokojowe", czyli "stróża rycerska", którą mieli za koleją pełnić z ziem różnych rycerze, po warowniach po Krystynie pozostałych... Jako bowiem na Małopolan kolej przyszła, ci przez Prusów zostali pobici sromotnie, częścią za sprawą tchórzostwa rodu Gryfitów, co się z wojskiem licznem z boju wycofali... Nie dziw, że się Leszek za wiarołomstwo owo pomścił wyrokami banicji na Gryfitach, jeno że to onych do jawnego już pchnęło buntu. Brodatego, co go Gryfici na tron krakowski zawezwali, jeno najazd landgrafa Turyngijej na ziemię lubuską przed wojną srogą póki co strzymał... temże czasem na Pomorzu, gdzie już nie Mściwój, a syn jego Świętopełk władał, nie działo się dla Leszka najlepiej... Świętopełk, coż niby jeno był namiestnikiem z Leszkowego nadania, cależ już jawnie o własnem zamyślał władztwie. Przyjął do siebie wydziedziczonego Odonica i w buncie przeciw stryjowi (Laskonogiemu) go wspierał. Leszek zatem, jeśli utracić obiecanej przez Laskonogiego post mortem Wielkopolski nie chciał, musiał Laskonogiego przeciw Odonicowi spierać... Takież były sprawy, gdy się Leszek ze wszytkimi zainteresowanemi zamyślił pospołu w Gąsawie zjechać i jakiej ugody obmyślić... jeno, że czego by nie uradzono, niechybnie by to w Świętopełka pomorskiego biło, tedy ów to najpewniej za Odonica pomocą umyślił Leszka i inszych ze świata zgładzić, temuż zbrodnia znana, gdy na xiążąt we łaźniej bawiących zbrojni napadli i Brodaty jeno poświęceniu rycerzy własnych żywot zawdzięcza... Leszek Biały już tyle szczęścia nie miał; nago na koniu leda jakim dopadniętym ujść przed pościgiem probując, w pobliskiem Marcinkowie doścignięty i włócznią przebity, ducha oddał...
   Moc się naonczas spraw różnych zawaliło, w ów dzień listopadowy Anno Domini 1227, w tem i nadzieje niejakie na Królestwa Polskiego rychłe wskrzeszenie, o czem nam obszerniej w następnych notach pisać przyjdzie... Konrad zaś odczuć to musiał niemal niczem ziemi spod nóg rozstapienie... oto stracił nie dość, że brata najbliższego, to i sojusznika wieloletniego, a z niem i prospekta na jaką ogólnopiastowską pomoc przeciw Prusom... Przy tem sam i tejże był myśli, by się o schedę po zmarłym bracie upomnieć, słowem nie dziw mi, że się w tym wszytkim czuł zagubionym. A że od czasu niejakiego mu Brodaty, a więcej jeszczeć żona onego, Jadwiga Śląska... (tak, tak! Taż sama, co ją dziś za świętą mamy!) doradzała, by rycerzy z czarnemi krzyżami przyjął, tedy jak dopotąd z niemi dosyć niemrawie traktował, tak też zapewne śmierć bratowa najwięcej go do układu z niemi nakłoniła, osobliwie że i próba ostatnia insza, zakonu Braci Dobrzyńskich przez Chrystiana powołanie takoż ku niczemu przyszła, co i nie dziw, boć tych braci najwięcej było wszytkiego trzydziestu i pięciu...:((
   "Jakże to?"zakrzyknie mi tu wraz jaki Lector czujny, co dopotąd przy tej nocie nie posnął***. "Przecieśmy się wszytcy po szkołach uczyli, że nam Krzyżaków Konrad Anno Domini 1226 sprowadził, a sam żeś, Wachmistrzu, przecie przed chwilą był rzekł, że Leszka Białego pod Gąsawą ubito w dzień listopadowy 1227. Jakże to zatem?"
   Ano prawda, odpowiem... Prawda znaczy, że Was (jako i mnie) tak uczono... A że źle uczono, to już nie wina przecie moja, że ta data, za którą niejednej i niejednemu zapewne nocy mieć było bezsennych, czy cenzurek nie nadto radosnych... ano, że data ta takąż prawdą jakoby się ślepy iskał i wszów nie miał, aliści o tem, to już w opowieści następnej...:)) Tu, jeślim czego chciał dokazać najwięcej, to byście na Konrada inszemi wejrzeli oczami... Nie bronię ja onego... Dla inszych on przyczyn tego niewarty... przecie jeśli o Krzyżaków idzie, to cależ ów tak nie winien, jak go sądzić nawyklim...
___________________________________

* Czyli też raczej może: bardzo dobrze źle znanego:)
** Naówczas najstarszego z Piastowiców, temuż i wielce przychylnemu wskrzeszeniu senioratu, ale że się to by miało z wyżenieniem z ojcowizny Leszka wiązać, w zrozumiały sposób obu ich pogodzić było nie sposób...chyba że pospólną na Prusów wyprawą:)
*** wiem, wiem:))...ale cóż mi pomarzyć broni?:))

                                        ................

Noty cokolwiek pokrewne:

O wieku niemowlęcym Zakonu 

O grunwaldzkiej batalijej krzynę arytmetycznie       O grunwaldzkiej wiktoryi słów i myśli przygarstek     

O dołach przemyślnie kopanych i jeszczeć przemyślniej okpionych      O Płowcach niedocenianych

O przymiotach wodza krzyżackiego i o perturbacyjach, z jakich się wywikłał (O Jungingenie, a ściślej o Jungingenach słów kilka)

O dyplomatyce i wywiadzie czasu Wielkiej Wojny z Zakonem (O poprzednikach J-23)

O przepomnianym froncie wojny niezapomnianej        O Tatarzętach grunwaldzkich

O Zyndramie z Maszkowic