25 czerwca, 2017

O trupie w szafie i zdarzeniach Roku Pańskiego 1652 opowieści część wtóra...

  Pokończyliśmy części pierwszej zapowiedzią zajęcia się kwestyją, zali Władysław Wiktoryn Siciński, herbu Prawdzic, iście tegoż sejmu zrywał z poduszczenia i ku korzyści Janusza Radziwiłła, hetmana ówcześnie polnego litewskiego, jako to się powszechnie przyjmuje. Z zachowania Sicińskiego przyjąć można już chyba za pewnik, że nie czynił tego w interesie  delegującej go szlachty upickiej, bo wówczas by do sejmu powrócił, by jakiego targu dobić w zamian za wycofanie się swoje z weta złożonego... Choć też zupełnie wykluczyć nie można, że tak iście zamierzał uczynić, jeno nie docenił tego jak bardzo panów braci rozjątrzy i że ci go z szablami szukać będą, tedy dalsza onego ucieczka to już czystego przestrachu owoc... Tyle, że Siciński był człekiem wojennym, najpewniej wojował już w wojnie o Smoleńsk (1633-34) mając ledwo 17-18 lat, z całą pewnością walczył przeciw Chmielnickiemu w szeregach wojska litewskiego (zatem pod Janusza Radziwiłła komendą). I nie mógł tam być wojownikiem ostatnim, skoro za zasługi otrzymał w 1652 roku nadania ziem w powiecie sztumskim, co z kolei cokolwiek zadziwia, bo temi ziemiami władała Korona, nie Litwa, i mogłoby to dowodzić, że służył (i się zasłużył!) w wojsku koronnym.  W akcie nadania nazwano go "weteranem wojsk w wielu wyprawach", co pewnie by nic nie znaczyło, gdyby kaptowano tem nadaniem kogo znacznego, to i pewnie by mu było potrzeba jakich zasług na uzasadnienie nadania wymyślić, ale dla szaraczka z Upity? Nadto fatygi dla żadnej bądź mizernej nadającemu korzyści, ergo przyjąć wypadnie, że ów się iście tam jakoś zasłużył... No i teraz pytanie czy ktoś taki by się aż tak przestraszył tych ganiających za nim panów braci posłów z szablami, osobliwie, że świetnie wiedział (i ci ganiający po mieście też tego znać musieli), że rozlew krwi w miejscu pobytu króla ex definitione karany był na gardle!  No i kwestyja wielce istotna, jakżeby to usieczenie Sicińskiego rzecz całą stawiało wobec prawa? Podług mnie martwy Siciński nie wnosił do sprawy niczego nowego: ostatnią jego ziemską czynnością byłoby to właśnie wniesione veto i takim by ono pozostało; natomiast Siciński dopadnięty i może przymuszony temi szablami i jakiemi szturkańcami do tego, by veta odwołał byłby może i iście wart zachodu... Cóż zatem nam z tego wynika? Ano, podług mnie, to właśnie, że Siciński nie uciekał z lęku o życie własne, jeno o to, by go właśnie tak nie potraktowano i do zaparcia się nie przymuszono, ergo ucieczka byłaby tu dalszym ciągiem przemyślanego starania się o to, by veto pozostało skutecznem! Sam byłby tak zmyślnym, czy też kto czuwał przy niem przytomny z radą pomocną, a jeśli tak to kto i czyim był posłannikiem?
   Przyjmijmy na chwilę, że rzeczywiście Janusza Radziwiłła... Kwestyja najpierwsza cóż na tem miałby sam Radziwiłł zyszczeć? Przyjmuje się, że onemu o buławę wielką litewską szło, a akuratnie przyszła do Warszawy wieść fałszywa, że pomarł "stary"* i schorowany hetman Janusz Kiszka, zaś król, pominąwszy naprawdę mocno zasłużonego Radziwiłła, którym się Kiszka w ostatnich latach żywota wysługiwał tęgo, dać tej buławy zamyślał, znanemu z "Potopu", Pawłowi Sapieże, najpewniej chcąc meandrować między największymi rodami litewskiemi, nie dozwalając żadnemu ponad miarę urosnąć. Radziwiłła miała o to krew nagła zalać i by pokazać królowi, że nie z hetką pętelką ma do czynienia, miałże tej intrygi ze sejmu zerwaniem wykoncypować... Teoretycznie mógł być jego narzędziem Siciński: służył pod hetmanem, mogli się znać zatem. Tadeusz Wasilewski, pomarły w 2005 roku historyk, głównie znawca Słowian południowych i bizantynista, ale też i czasów Jana Kazimierza, za dowód owych związków Sicińskiego z Radziwiłłem widział to, że istnieje potwierdzenie iż w 1668 jeszcze Siciński "trzymał" radziwiłłowski folwark Ginejciszki. "Trzymać" mógł w zasadzie jako zastaw za pożyczkę, jako dzierżawę lub jako nadanie dożywotnie. Trudno przypuścić, by borykający się z licznemi długami Siciński mógł co pożyczać magnatowi stokroć majętniejszemu, nadanie by być musiało za jakie zasługi wielce nadającemu ważkie, zatem mógł to być właśnie i ów sejm zerwany, ale jest i o tych Ginejciszkach zapis ciekawy, że je miał Siciński w tym 1668 roku "oswobodzone", co by do nadania miało się nijak, za to jak ulał by pasowało do cyrkumstancyj zastawu wykupionego, ale przecie nie mógł ich przeciw prawu zastawiać jako nieswoich, a i nikt by takiego zastawu nie przyjął... Chyba że... i tu dochodzimy do inszej koncepcji, na tyle ciekawej, żem jej nigdzie nie spotkał dopotąd, zatem będą to jeno i wyłącznie domysły i wymysły moje... 
   Janusz Radziwiłł pomarł przecie 31 grudnia 1655 w szykującym się do obrony (a nie oblężonym, jak przedstawił to Sienkiewicz i Hoffman) Tykocinie, jedynym spadkobiercą czyniąc Bogusława Radziwiłła i ten formalnie by tejże dzierżawy był w 1668 roku stroną... Tyle, że sytuacja samego Radziwiłła była ówcześnie, bardzo, ale to bardzo delikatnie mówiąc: skomplikowaną... Znają wszyscy onegoż odstępstwo z czasu potopu szwedzkiego, które podług dzisiejszych kryteriów przyjmujemy powszechnie za zdradę. Nie chcę tu się wdawać w roztrząsanie tej kwestyi, wypadnie jednak uznać, że choć zaszedł na tej drodze dalej, niźli onego stryjeczny brat, Janusz, szwedzkim feldmarszałkiem zostając, to jednak chyba nigdy nie był króla wrogiem tak zajadłym jak Janusz właśnie. Małoż na tem: to on,  w roku 1639, gdy peregrynował po okcydentalnych ziemiach, co i rusz próbując się kondotierską parać professyją ze zmiennym zresztą szczęściem, u Ludwika XIII zyszczeł audiencyi i na niej się za uwięzionym we francuskiej niewoli wstawiał Janem Kazimierzem, którego przecie uwolnić nie poradził, ale zdołał choć na poprawę warunków niewoli wpłynąć, czego mu Jan Kazimierz nie przepomniał i to królewicz ówcześny po swem uwolnieniu zabiegał o spotkanie, by wdzięczności wyrazić. Później jeden z dworzan jego, niejaki Jankowski, dość szkaradnego paszkwilu na królową Ludwikę Marię wysmażył, przez co i sam Radziwiłł się wplątał w sprawę o obrazę majestatu, aliści ta rzecz została polubownie urządzoną przez pełnomocników jednej i drugiej strony, po czem przez lata następne stosunki Bogusława z dworem bym określił jako co najmniej poprawne, a nawet bym rzekł, że się cieszył łaskami licznemi, do wciąż nowych przychodząc godności i majętności, a dzięki nim wychodząc z rozlicznych długów. Insza, że i wojował niezgorzej w służbie królewskiej (pod Beresteczkiem dowodził wojskami cudzoziemskiego autoramentu).
   Po zakończeniu działań wojennych ze Szwedem, nibyż trwał przy Karolu Gustawie, ale ścieżek do porozumienia szukał i pojednania się z królem, czemu i król nie był przeciwny. Nibyż infamis i banita, a przybył na sejm 1658 roku, gdzie nikt go nie ubił, nie uwięził, jeno go szlachta stosem pozwów zasypała o rekompensaty za wojenne swoje szkody i straty, które go nawiasem do śmierci już samej prześladowały. W trosce o majętności tak swoje, jak i po Januszu odziedziczone, szukał sprzymierzeńców przeciwko Sapiehom, bo to głównie Sapieha mu dóbr na Litwie pozajmował, korzystając z rangi hetmańskiej własnej i Radziwiłła pozycji infamisa i odstępcy. Pojednał się nawet w tem celu z dotychczasowemi wrogami, Pacami, a i ku dworowi słał pojednawcze sygnały, jako chociażby poparcie elekcji vivente rege Kondeusza, na której to najwięcej królowej zależało... Z rokoszaninem Lubomirskim się znosił i korespondował, ale wywikłał się z tego akuratnie przed onego rokoszem, by dworowi nie być szkodnym... Wyraźnie mu na porozumieniu zależało i akuratnie w 1668 roku doszło do takowego aliansu dworu z Radziwiłłem i przeciw znów Pacom, co nadmiernie urośli w siłę, a spiritus movens tejże koalicyi byli senatorowie litewscy, osobliwie ci, co się ze dworem związali... Co ma do tego wszystkiego Siciński, zerwany sejm i mająteczek w Ginejciszkach? Ano właśnie...
   Osobliwe, że kariera Sicińskiego po tem sejmu zerwaniu, bynajmniej nie legła w gruzach, jakby się może można było spodziewać, gdy ów nie dosyć, że krajanom nie załatwił niczego, to jeszcze jakie odium powszechnego potępienia sprowadził i Upicie niesławy. Ano i tu pokazuje się, że bynajmniej chyba mu tam jakich wielkich wstrętów nie czyniono... Pisząc noty przed laty "O obronie Liberum Veto", która teraz się pokazuje wyrastać na naszego rodzącego się cyklu właściwą część pierwszą, napisałem cokolwiek pochopnie, że "dziesięcioleciami rozpowiadano potem jako psubratu familija cała od pioruna wyginęła, ów sam podobnie, a truchło onego się nie rozkładało, ergo znak to widomy, że go Pan do Królestwa Niebieskiego przyjąć nie chciał... I nieważne, że to wszytko bajędy... ważne, że tak prawdziwie myślała o tem szlachta, ergo czyn sam był w ich oczach łajdactwem profanacyi równym!" Nie, iżbym temu dziś co zaprzeczać myślił, jeno żem naówczas się nie przyjrzał kiedyż owe się wszytkie porodziły legendy, ostatek wątku biorąc za constans niejaki, przez wieki się utrzymujący... Tem zaś czasem pokazało się, że większość owych legend osobliwym zrządzeniem poczęto kolportować jaki wiek dopiero później, gdy się reformatorzy za dzieło swoje, uwieńczone Sejmem Wielkim i Konstytucją 3 Maja brali, a postać Sicińskiego jak raz się nadawała na symbol wszelkiego wstecznictwa i samowoli.
   Powrócim do tych legend jeszcze, by tego trupa w szafie wyjaśnić, ale póki co przyznać przyjdzie, że ów cależ nie był potępionym i odstąpionym... 7 sierpnia 1655 tytułuje się ów stolnikiem upickim, nader chyżo jak na potępionego i odradzę budzącego, sobie nadania załatwiwszy, tyle że w pochopie, bo znów na wieść fałszywą o śmierci stolnika Kazimierza Kozieł Poklewskiego. Wprawdzie w dziesięć dni później podpisuje ugody kiejdańskiej ze Szwedami, ale mało kto jej wówczas w Litwie nie podpisał. Najmniejszego nie mamy przecie śladu o tem, by wojował przeciw królewskim, luboż by i przeciw Szwedom, co mogłoby dowodzić, że próbował przetrwać nie angażując się zbytnio po żadnej ze stron. Zda mi się jednak, że gdyby iście był klientem Radziwiłła, to ten czas był na to najlepszem, by się z tem ujawnić i na jakie w związku z tem rachować profity, a tu głucho o tem... Skoro wojny przetrwał, a byłby Radziwiłłów stronnikiem, których szeregi topniały jako śnieg na wiosnę, tem więcej by ów tam był, jak na świeczniku widocznem, zatem skoro znów nikt nie wspomina o tem, przyjmuję, że go między najwierniejszemi akolitami nie było...
   Wiemy za to, że znów posłował na sejm w 1659 i nawet go tam naznaczono do komissyi sprawą ugody hadziackiej się zajmującej, zasię pokoju ze Szwedem. Pewne, że podpisywał w 1660 na konwokacyi warszawskiej traktatu oliwskiego pokój ten przynoszącego i najpewniej był w tym czasie podstarościm upickim, a na pewno w marcu 1666 otrzymał podsękostwo upickie. Wszystko to by raczej dowodziło wcale ścisłej więzi ze stronnictwem... królewskim na Litwie, a nie z Radziwiłłami... 
   Ano i takie tu wątpienie moje: czy owe "uwolnione" Ginejciszki nie mogły być majątkiem zwyczajnie za życia Janusza wydzierżawionym, zasię w dwanaście lat po onego śmierci, podarowanem w 1668 przez spadkobiercę Janusza, który i tak nie bardzo mógł się nimi cieszyć, w nagrodę za usługi w rodzaju przetarcia ścieżki do pogodzenia najpierw z frakcją dworską na Litwie, zasię poprzez nią znów z dworem i królem? Dla człowieka, który wypełniał zlecenia tak jednej, jak i drugiej strony, będąc możliwie najbardziej neutralnym i zaufanym tak jednych, jak i drugich? I wątpienie kolejne: czemuż to Janusz Radziwiłł, co się najmniej chyba lękał jakiejkolwiek osławy, a mając znacznie cięższe grzechy na sumieniu, przed odpowiedzialnością za które nie uciekał, tak się do samej śmierci zapierał, że nic wspólnego z akcją Sicińskiego na sejmie 1652 roku nie miał? A gdyby rzeczywiście nie miał i właśnie dlatego miał to oskarżenie za potwarz, która go bolała? Któż by zatem naprawdę stał za Sicińskim? 
    Uważcież, że sejm się zawiązuje 31 stycznia, 24 lutego Siciński otrzymuje owe nadania w powiecie sztumskim za zasługi, ale otrzymuje je jakoby od Korony i jako koronnych wojsk żołnierz, choć był przecie Litwinem, zasię sejmu zrywa w dwie niedziele później. Nie byłoby więcej logicznem, że człek świeżo obdarowany winien czuć jakiej wobec darczyńcy wdzięczności i lojalności i zgoła odmiennie się zachowywać? Chyba że... mu tego rozkazano, samo nadanie to jaki większej układanki fragment? Tyleż może za zasługi dawne, co i zapłata za przysługę, której obdarowany winien dokonać niebawem ?  Wiem, że ze mnie bydlę wredne i podejrzliwe, ale kropki nad i nie stawiam... Czemu? Być i może bym to uczynił gdybym znał jakikolwiek pożytek, jakiego by to mogło przynieść królowi (poza "wrobieniem" Radziwiłła w to w oczach opinii publicznej i Historii) i gdybym nie miał króla za miernotę do aż tak wysublimowanych intryg niezdolną, rzekłbym że właśnie on za tem zerwaniem stał i że to on przewinił podsuniętą naiwnemu Fredrze nadinterpretacją prawną... A skoro tego nie wiem, to pytanie to wciąż pozostaje otwartem...

__________________________________
*   - W 1652 miał całe 56 lat, czyli rzeczywiście zgrzybiały starzec...:)

23 czerwca, 2017

Trup w szafie czyli do "Obrony Liberum Veto" suplement, a i prolegomena do szykowanej opowieści nowej...

   W artykułach henrykowskich, których każdy kolejny król zaprzysięgał, była mowa o sejmu zwoływaniu najrzadziej co dwa lata, aliści czasu na obrady onemu tam naznaczono ściśle jeno na sześć tygodni trwania. Wrychle życie pokazało, że to się autorom tych artykułów jeno roiło, by to było realnem i racji mięli tyle, co ten prezes IBM w 1945 roku wieszczący, że całemu światu pięć wszystkiego komputerów zadosyć będzie, luboż i sam Bill Gates w 1981 roku kategorycznie twierdzący, że 640 kilobajtów pamięci nastarczy każdemu na wszystko... Spraw sejmowych przybywało i przybywało, czas przy tem mitrężono na mnogie spory, w których niemal każdy z posłów ubierał w słowa to, że niewiele miał do powiedzenia, co jak dziś widzę, nie zanadto się zresztą zmieniło, przy tem każdy miał jakich instrukcyj własnych od sejmiku swego i jaką, excusez le mot, pierdołę lokalną do załatwienia, właśnie dla wyborców swoich, by poznali, że nie darmo wycieczkę temu, a nie inszemu ufundowali... 
   Do roku 1652 właśnie radzono z tem sobie wcale zgrabnie, przeprowadzając po prostu uchwałę o konieczności "prolongacyi" obrad sejmowych ponad naznaczone termina, choć z drugiej strony z równą powagą uchwalano, że takie prolongacyje są wbrew prawu ("Konkluzya Seymowa" z roku 1633). Pewno, że to za razem niemal każdem sposobność była do jakich targów nowych wobec fakcyj i grup poselskich, czy magnatów, głosami klientów swoich straszących, by tam czego za tę prolongatę ugrać, ale generalnie mechanizm jakoś działał niezgorzej. Jakem pisał noty "Obrona Liberum Veto" tom napisał tam, że "...to i nieraz bywało, że się jaki niejaki zapędził niebacznie, aliści rzeknijmyż to sobie ućciwie: brali panowie bracia takiego do kątka izby poselskiej i tam mu rzeczy przetłomaczyli, gdy trza było, to i ręcznie... A i marszałek jegomość jako jeno chciał, to i nie dosłyszał...:) I tak oto życie samo skłonności niebezpieczne moderowało..." Sprawa z naszem, rzekomo pierwszem onego użyciem przez Sicińskiego na sejmie 1652 roku dokładnie tak właśnie pierwotkiem wyglądała: kanclerz wielki Andrzej Leszczyński wniósł o prolongatę obrad sejmu na kolejny dzień, oszołom palnął swoje i z izby wyszedł, a marszałek tego nawet nie dostrzegł.  Dopiroż gdy ów zbierał akceptacje powiatami, poseł bielski* Krzysztof Żelski mu uwagi zwrócił, że czas darmo po próżnicy mitręży, bo Siciński już przecie swojego złożył veta.
   Konsternacyja naówczas izbę opanowała i nikt nie wiedział co z tem fantem czynić i jako tej żaby zeżreć... Pierwotkiem mniemano, że to jest, jako już bywało, zagrywka jaka blefowa z Sicińskiego strony, by przymusić króla i sejm do zajęcia się upickimi problematami, osobliwie sporem tamtejszych panów braci z dzierżawcą ekonomii szawelskiej, księciem Aleksandrem Ludwikiem Radziwiłłem** i komisją skarbową królewską. Ekonomia, czy też jak ówcześnie zwano te majętności "dobra stołu królewskiego" miały w założeniu być od wszelkich ciężarów wolnemi, by dochód z nich służył wyłącznie królowi i utrzymaniu przezeń dworu oraz odpowiedniej pozycji panującego, by ów nie musiał każdocześnie u sejmu o jakie pensyje zabiegać, czy płaszczyć się przed kim, kto by może chciał go wspomóc... Z jednej tu szło strony o godność Rzeczypospolitej, z wtórej zaś był to prosty mechanizm antykorupcyjny wobec króla, co przychodził z zewnątrz, był niejako obcem, zatem kto wie, czy i nie gotowem za ten grosz jaki onemu potrzebny, frymarczyć sprawami czy posadami krajowemi.***
  Coś jednak z tą zasadą nieobciążania ekonomij być musiało nie tak, skoro to właśnie podatków się sedno sporu szlachty upickiej z Radziwiłłem tyczyło. Oto bowiem wyliczono na powiat podatków nowych, w których ekonomija szawelska partycypować miała i te się pokazały korzystnemi dla okolicznej szlachty, a ciężarem dla ekonomijej, ergo Radziwiłł stanął okoniem i zapłacił jeno po dawnemu podymne, rzecz całą dając pod osąd królewskiej komissyi skarbowej, która onemu słuszności przyznała, orzekając podatków należnych de novo, ale po staremu, z większym szlachty tamecznej obciążeniem, przeciw czemu znów i ci gardłowali tęgo i Sicińskiego na sejm z tą słano missyją, by wyroku komissyi utrącił... Jeno, że to domniemanie panów posłów, gdyby słusznym było, musiałoby zaowocować tem, że się Siciński w izbie na powrót pojawi, by się "dać przebłagać" i kosztem jakiego w tamtej sprawie kompromisu, by głos swój cofnął. Tem zaś czasem ów jak się z izby wydarł, tak popędził pierwotkiem na Pragę, zasię w ogóle z Warszawy umknął, co z jednej strony idzie lękiem tłomaczyć, by go panowie bracia na szablach nie roznieśli, bo to już nie szło o pieszczoty w rodzaju zatykania gęby własną pana brata czapką, jeno prawdziwie o skórę upickiego posła... Posłów bowiem, reprezentujących przeróżne ziemie i często rozbieżne interesy, łączyło jedno: nikt nie chciał otwarcie przyznać, że głos jednego posła może zniweczyć całe ich dzieło, od tygodni tworzone... 
   Udano się do króla na, jakobyśmy to dziś rzekli, konsultacje. Król doradził, by poczekać do poniedziałku(była sobota, 9 marca), bo się na pewno Siciński zjawi w izbie by głos swój odwołać, z czego można by wnosić, że i on to miał za zagrywkę taktyczną. Pozostali zatem posłowie w izbie, choć już nie obradując, przeczekano niedzieli, ale w poniedziałek rzecz się miała bez zmian, a co więcej pokazało się, że nie masz już Sicińskiego w Warszawie... Zapanowała między posłami konsternacja i nikt nie wiedział, co czynić. To w takich momentach zazwyczaj wyrastają przywódcy, którzy nie wahają się i stając na czele tłumu bezradnych, wiodą ich po narzuconej przez siebie drodze i ku przez siebie wytyczonym celom... Ba! Przywódcy! Musielibyśmy ich mieć... My mieliśmy dupę wołową na tronie w osobie Jana Kazimierza (któremu nie bez przyczyny tak wielu ze szlachty za trzy lata wypowie posłuszeństwo, nawiasem w zgodzie z artykułami henrykowskimi i postawi na "chłopa z jajami" w osobie najezdnika szwedzkiego Karola Gustawa) i mizernego przeciętniaka, Aleksandra Maksymiliana Fredrę, podczaszego lwowskiego w roli marszałka tegoż nieszczęśnego sejmu. Pierwszy nie uczynił zgoła nic, by złu zapobiec, choć się powszechnie na niego oglądano w nadziei, że zaradzi nieszczęściu. Drugi, wobec niespełnienia sobotniego warunku o kontynuacji obrad po wycofaniu sprzeciwu przez posła z Upity, ogłosił, że sejm dalej obradować nie może (co było zgodne z prawem i powszechnym rozumieniem konieczności) i staje się nieważnym, co już było jego własną interpretacją, tragiczną w konsekwencjach, bo ustanawiającą precedens. Gorzej jeszcze, że nieważnem się stają wszystkie już podjęte uchwały i postanowienia, czyli jak to wówczas nazywano: konstytucje. 
  Pytanie, czy można było inaczej... Oczywiście, że było można! W roku 1590 salę przy prolongacji opuściła grupa 30 nawet posłów, a nikomu do głowy nie przyszło, by z tego powodu uznać sejm za nieważny! W 1633 roku wielki magnat, częstokroć zresztą w historiografii uznawany za jednego z ważniejszych i światlejszych statystów tamtocześnych, Jerzy Ossoliński**** też złożył weto i... całkowicie je zignorowano!
Nawet uznając veto Sicińskiego można było zupełnie spokojnie zamknąć sejm, jako nie mogący dalej obradować, ale uznać go za ważny i opublikować przegłosowane "konstytucje". Można było i pójść krok dalej: sejm, owszem, rozwiązać, zasię zawiązać go zaraz de novo jako konfederacji (jak za lat kilkadziesiąt się właśnie zacznie czynić) na której obowiązuje głosowanie większością i nie można użyć weta! Można było, wykorzystując powszechne oburzenie, pójść dalej i o kolejny krok i dokonując może i nawet swoistego zamachu stanu, przywieść posłów do uchwalenia zmiany choćby tegoż nieszczęśnego zapisu o sześciu tygodniach, a może i dalej gdzie, w kierunku ograniczenia możności tegoż weta nadużywania... Jak rzadko kiedy była chwila po temu sposobna i byłoby przyzwolenie powszechne; kiedy Fredro stanął w izbie senatorskiej przed królem i senatorami i przekazał im te hiobowe wieści, ci długo milczeli osłupiali, nareście wojewoda brzesko-kujawski Jakub Szczawiński miał pod adresem Sicińskiego wykrzyknąć: "Bodajby przepadł!", na co wszyscy (zatem i dostojnicy duchowni, nie tylko przecie katoliccy) mięli chórem zakrzyknąć: "Amen!"
  Siła tu jeszcze kwestyj przed nami, osobliwie ta, czy to iście za Janusza Radziwiłła poduszczeniem, jako się powszechnie przyjmuje, Siciński rzecz tę uczynił, zasię wyjaśnić trzeba będzie naszego tytułowego trupa w szafie, co do języka już dawno przeszedł potocznego i własnym dziś życiem żyje, nareście przyczyny dla których żem się tą sprawą tak zajął szczegółowo, ale tego Wam, Mili Moi, już w nocie uczynię następnej, bo ta się już i tak ponad wszelką możliwość rozrosła...:)

___________________________
* - nie o Bielsko-Białą idzie, jak pewnie Lectorów mniemała część pryncypalna, a o powiatowy ówcześnie Bielsk, później Podlaskim zwany, mieścinę grubo ówcześną Białą (Podlaską) przerastający, a dziś w kompletnem zapomnieniu będący...
** - z linii ołycko-nieświeskiej, jedynej do dziś trwającej, syn Mikołaja Krzysztofa zwanego "Sierotką". Najsłynniejsi (dzięki Sienkiewiczowi) Radziwiłłowie tamtocześni, czyli Janusz, hetman litewski i Bogusław, wiedli się z linii na Birżach i Dubinkach siedzącej (tzw."kalwińskiej"), a po nich dwóch właśnie wygasłej.
*** - Gloger w "Encyklopedii Staropolskiej" pisze: "[...]Gdy starostwa i wogóle ziemie królewskie ulegały coraz większemu rozdawnictwu, pomyślano w początkach panowania Zygmunta III o zabezpieczeniu dochodów na potrzeby panującego. Najpierwej Litwa na sejmie r. 1589 na ten cel przeznaczyła dobra: grodzieńskie, szawelskie, brzeskie, kobryńskie, mohilowskie i olickie (z dawnemi cłami), które to dobra nazwano Ekonomjami lub dobrami stołowemi, od ich przeznaczenia. W roku następnym Korona na ten sam cel oddała żupy solne krakowskie i ruskie, miny olkuskie, cła ruskie i płockie, ekonomję sandomierską, samborską, malborską, rogozińską i tczewską, wielkorządy krakowskie, cła gdańskie, elbląskie, ryskie, dochody z mennicy i z opłat podwodowych. W kopalniach olkuskich wydobywano ołów i srebro. Ze wszystkich ekonomii najdochodniejszą była malborska, jako najwięcej wsi i żyznych gruntów posiadająca. Zachował ją też sobie Kazimierz Jagiellończyk zaraz, jak się tylko po wojnie krzyżackiej w jego moc dostała. Dochody z cła ryskiego w roku 1620 ustały, gdy Szwedzi opanowali Rygę. Prócz ceł, Gdańsk i Elbląg składały opłatę, która się ratami gdańskiemi i elbląskiemi nazywała. Dochód z mennicy Zygmunt III przed samą śmiercią swoją na korzyść Rzeczypospolitej wieczyście ustąpił, co później w Paktach Konwentach wszystkim jego następcom zamieszczano. Również i opłata na podwody przestała należeć do skarbu królewskiego. Prawa zabraniały królowi w czemkolwiek dóbr stołowych bądź jakich innych stałych dochodów umniejszać, a osoby, na rzecz których nastąpiłoby coś podobnego, podlegały surowym karom. Tylko za zezwoleniem Stanów dobra stołowe królewskie mogły być osobom prywatnym czasowo oddawane, jak to jeszcze w statucie Aleksandra Jagiellończyka było zawarowanem. Tym to sposobem saliny wielickie cesarzowi, a część ekonomii pomorskich i cała szawelska prywatnym w zastaw dane były. [...] W czasie bezkrólewia ekonomje przechodziły pod zarząd podskarbich: koronnego i litewskiego, z wyjątkiem ceł gdańskich i elbląskich, których kontrolę prowadziły wtedy magistraty miast powyższych. Na czas bezkrólewia byli także wybierani komisarze do dozoru dóbr królewskich, z którego sprawę Stanom zdawali. Konstytucjami z lat: 1673, 1703 i 1717 dobra królewskie ekonomiczne zwolnione były od wszelkich podatków, leżów wojskowych, opłat i ciężarów, które rozkładano w razie potrzeby na województwa i ziemie, w jakich owe dobra leżały."
**** - to ten od wjazdu do Rzymu, gdzie jego konie "gubiły" celowo źle przybite złote podkowy... W 1633 podstoli wielki koronny i starosta bydgoski, dojdzie nawet (1643)do godności kanclerza wielkiego koronnego.

22 czerwca, 2017

Moc zadań...

...przed Narodem, a choćby tylko przed bloga tego Czytelnikami stojących wyliczę, jako to: dnia tegoż choć kusztyczek nieduży za pamięć  22-go Pułku Ułanów Podkarpackich imienia księcia Jeremiego Wieśniowieckiego za przyczyną ich święta pułkowego, któregośmy przódzi dawniejszym pułku tego obyczajem świętowali 19 sierpnia... I jeśli to kogo pocieszy, to dodam, że to dwudzieste pierwsze w tem roku święto, czyli żeśmy półmetek przekroczyli...:)
  Dwudziestego czwartego zasię 20 Pułk Ułanów imienia Króla Jana III Sobieskiego świętować powinien, zasię miesiąca kończyć nam dwudziestego dziewiątego będzie święto 9 Pułku Strzelców Konnych imienia Generała Kazimierza Pułaskiego,  Za pamięć zatem o tych ułanach i szaserach toast wznoszę !
                    

19 czerwca, 2017

Dziękczynienie wszytkim...

...którym daru iście królewskiego zawdzięczam, a imieniem Waszym w dniach ostatnich przez Tetryka dostarczonego do rąk mych niegodnych...:) Przyznać się wypadnie, że choć Wachmistrz nie z jednego pieca chleb jadał i experiencyj życiowych moc nazbierał przeróżnych, w cyrkumstancyjach i obieżach się nieraz znajdując, których bez mrugnięcia przyjmował powieki, to tu i gardła wzruszenie ścisnęło, a i ócz cosi zapociło paskudnie...
    Przeszliście samych siebie, a mnie obok narzędzia pracy, a i tej tu z Wami zabawy, dostarczyliście czegoś jeszczeć i ważniejszego, czego prawdziwie trudno słowami wyrazić... Otom się poczuł, toutes proportions gardées ma się rozumieć, jak chyba się musiał poczuć Sienkiewicz Oblęgorkiem obdarowany...:)) Nawiasem i takie też miano ode mnie ów sprzęt dostał: "Oblęgorek"...:)

   Post factum sclerosis dopiero przypomnieć dozwoliła, żem przed laty, na poprzednim mym jeszcze, onetowym, blogu, był noty popełnił poniekąd pobok tejże themy, sub titulo "Pytanie o Oblęgorek dzisiejszy", gdziem kwestyi stawiał, czy bylibyśmy dziś może i zdolni do tego, by się poczuć w moralnem jakiem obligu jakiemubądź twórcy czegokolwiek ofiarować spontanicznie, imieniem narodu czytającego, przódzi na to, pospólnym wysileniem, grosza uzbierawszy...
   W najśmielszych żem wówczas, przed laty, nie przewidywał marzeniach, że tem kimś uhonorowanym sam będę, a zbierającemi Lectorowie Moi... I taki oto życie i Fortuna epilogu dopisały do tej noty sprzed lat bez mała dziesięciu, za com Wam tem głębszej jeszcze powinien wdzięczności...:) Mam też i poczucie niejakiego zobowiązania, że oto teraz ja, dłużnikiem Waszym będąc, wypłacić się mogę w jedynej dostępnej mi walucie: pogderankami kolejnemi...:) I o dziwo, nie jest mi ta myśl przykrą, a kto pomni niedawne jeszcze rozterki okołoblogowe moje, to zrozumie, żeście mi wraz z tem przedmiotem z pozoru martwem, nowego jakoby i ducha przydali, a któż wie może i, toutes proportions gardées: skrzydeł...:)  I za to Wam wszytkim dziękuję raz jeszcze:)

13 czerwca, 2017

Świąt pułkowych dosyć liczne zgromadzenie...

...może się zdać gehenną jaką komuś, komu to się jawi przykrem, by za pamięć onychże przepić choć kusztyczek. No ale przecie to nie o moich Lectorach to mowa:))) Ci przecie nie dośpią, nie dojedzą a tego przecie nie odpuszczą:)))
i ze mną i temi, co się w najbliższych godzinych zjeżdżać pod Częstochowę będą, bynajmniej nie na to, by Jasnej tam nawiedzać Góry, czy gdziebądź pątniczyć, wychylą tam czego za pamięć  8 Pułku Strzelców Konnych z Chełmna, takoż za 2 Pułk Szwoleżerów Rokitniańskich wsławionych właśnie pod Rokitną szarżą nieśmiertelnej zgoła sławy, ale i szaleństwa, podług mnie, wielekroć nad Somosierrę większego...
  Czternastego wypadnie nam święto Pułku 3 Ułanów Śląskich (nie bez kozery tu taka w pisowni kolejność:), a piętnastego 21-go Pułku Ułanów Nadwiślańskich...

11 czerwca, 2017

Cytat miesiąca

Tem razem z książki Stanisława Cata-Mackiewicza o Dostojewskim, przecie nim go przytoczę, dwóch słów do cyrkumstancyj tam przywołanych Lectorom przybliżyć potrzeba koniecznie... Otóż młodziuchny Dostojewski był się udzielał między inszemi początkującemi a śniącemi o sławie literatami w kółku dyskusyjnym niejakiego Pietraszewskiego, gdzie gromy rzucano na panujące w Rossyi stosunki, osobliwie ślepe carowi poddaństwo i w ogólności na zacofanie tameczne, słowem to wszystko, co już od słynnych listów kniazia Kurbskiego  do Iwana Groźnego, poprzez "Listy z Rosji" markiza de Custin piętnują tamtejsi i przejezdni ludzie światlejsi, ma się rozumieć, piętnują najradziej wydobywszy się z tego kraju, bo piętnowanie połączone z pozostaniem w niem wewnątrz zazwyczaj źle się tam kończy...
  Źle się skończyło i dla "zapadników" z koła Pietraszewców, bo car Mikołaj I był osobnikiem niemal zupełnie wyzutym z poczucia humoru, a że rzecz się miała wraz po europejskiej Wiośnie Ludów 1848 roku, to i ów nieprzesadnie bystry rosyjski monarcha, pomiarkował sztubackie i idealistyczno-romantyczne uniesienia Pietraszewców niczem pojawienie się nad Newą jakich jakobinów zgoła i wrychle owi zaludnili cele Twierdzy Pietropawłowskiej, po czem poddani zostali wielomięsięcznemu śledztwu i dwudziestu jeden z nich zostało skazanych, z czego szesnastu na karę śmierci. I oto 22 grudnia 1849 na Placu Siemionowskim ustawiono szafot, na placu stanęło kilka pułków piechoty, w tem moskiewski pułk lejbgwardyjski, a to temuż, że jeden ze skazańców tegoż pułku był oficyjerem, tandem dla onego pohańbienia większego, a sobie dla pouczającego przykładu musieli owi nieboracy przemaszerować zimową porą* niemal siedemset wiorst** w jedną stronę, zasię po kaźni jeszcze i powrócić nazad. Do tego tłum, głównie z ciekawskich złożony, pop i, ma się rozumieć, skazańcy, siniejący z zimna w swoich letnich ubrankach, czyli tych, w których ich w kwietniu i maju przyaresztowano... Odbyła się niemal cała ceremonia kaźni, aż do momentu, gdy przywiązano do trzech słupów pierwszych trzech rozstrzelania czekających, w tem Pietraszewskiego i jenerał Rostowcew, dobrany do tej roli chyba jeszcze na większe oczekujących śmierci cierpienie i szyderstwo, bo to był jąkała okrutny, począł onym czytać coś, co miało być wyrokiem, a okazało się aktem łaski, na tem polegającej, że nikt dnia tego żywota nie postradał, a pomieniono im tegoż na katorgę (w przypadku Dostojewskiego czteroletnią, wzbogaconą dwuletnią karną służbą jako szeregowca*** w odległym prowincjonalnym batalionie...
  No i po tym krótkim wstępie możemy przejść wreszcie do cytatu z Mackiewicza:
"Pewien król w średniowieczu skazał swego karła na śmierć, postawiono go na szafocie jak Dostojewskiego w 1849 r., położono mu głowę na pieńku, a kat uderzył go po szyi kawałkiem kiełbasy. Obecni wybuchnęli śmiechem, lecz karzeł tego śmiechu już nie słyszał - umarł ze strachu. Tutaj prostactwo ludzkie dążyło do użycia cierpień ludzkich w charakterze elementu komicznego. Prostactwo tego typu działa po dziś dzień, zwłaszcza w dziedzinie pedagogii."
_____________________
* - tym, co tego nie miarkują w całej swej grozie, przypomnę, że słynny Bonaparta odwrót spod Moskwy, gdzie mało kto żyw Berezyny dobrnął, a i z tych jeno szczęśliwcy ją przekroczyli, odbywał się nie w jakim zimy największym nasileniu w styczniu, czy lutym, a właśnie w listopadzie...
** do 1835 roku 1077 metrów, po tym roku 1066,73 metra
*** - Dostojewski ukończył petersburską Wojskową Szkołę Inżynieryjną z tytułem inżyniera-podporucznika, a potem jeszcze awansował na porucznika, zatem oznaczało to jeszcze i dodatkowo hańbiącą degradację. Służba w 7 Syberyjskim Batalionie Liniowym w Semipałatyńsku wykazała zresztą jak umownie należy rozumieć wszelkie rosyjskie wyroki, bo skazany na dwa tej służby lata, przepędził w niej lata od 1854 do 1859 i wówczas dopiero pozwolono mu wrócić (bardzo prawdopodobne, że za wstawiennictwem jednego z wcześniejszych absolwentów tej samej Szkoły Inżynieryjnej, Edwarda Totlebena, wsławionego obroną Sewastopola w wojnie krymskiej, do którego to generała Dostojewski pisał z prośbą o wstawiennictwo), najpierw do Tweru, a później do Petersburga. Rosjanie nazywają to "ułaskawieniem"...

04 czerwca, 2017

O epizodzie intymnym pewnego carskiego poddanego i onegoż następstwach...

W Roku Pańskim 1912 stawił się był do doktora Witolda Rzegocińskiego, znanego krakowskiego lekarza dermatologa i - jak to się wówczas mówiło - syfilidologa, przyjmującego prz ulicy Szczepańskiej 8, mężczyzna w średniem wieku, Rosjanin w Krakowie czasowo bawiący, skarżąc się na przykre, a nieznane mu wcześniej dolegliwości, które doktor Rzegociński bez trudu zdiagnozował jako kiły początek.
  Indagowany wyznał, że nawiedził był dwie panienki nierządne, pospołu pokoik w dworku doktora Abłamowicza przy Łobzowskiej ulicy wynajmujące, co tem pikantniejsze, że ów akuratnie naprzeciw klasztoru siostrzyczek Karmelitanek Bosych się znajdował i zabawiwszy się tam z niemi, taki oto dar ponad uzgodnione otrzymał usługi.
  Zapytacie, Mili Moi, czemuż mię tak owo zajmuje zdarzenie sprzed wieku, niewierności małżeńskiej owego Rossyjanina dowodzące? Z niewierności akurat nieboraka rozgrzeszam, bo jak na onegoż połowicę wejrzycie, to i sami go może rozgrzeszycie... Nadieżda Krupska nie dość, że nie grzeszyła urodą ( w polskiej Wikipedyi, której jak wiadomo, daleko do bułgarskiej, macie wyjątkowo korzystny onej, młodzieńczy konterfekt), to cierpiąc na przypadłość zwaną chorobą Basedowa, jeszczeć i na urodzie więcej była poszkodowaną poprzez ustawiczny obrzęk twarzy, opuchliznę wkoło oczu i skłonność ku otyłości. Ilja Erenburg pozwalał sobie na powtarzanie jako bon-motu zdania, że wystarczy spojrzeć na Krupską, by wiedzieć do jakiego stopnia Lenin się niewiastami w ogóle nie interesował. Błądził w tem ów pisarczyk sowiecki, bo wieloletnie życie Lenina w trójkącie z Krupską i Inessą Armand było sekretem numer jeden sowieckiej Rossyi, a Dzierżyński do swej śmierci płacił z enkawudowskiego funduszu operacyjnego za milczenie przyjaciółeczce Inessy, która weszła w posiadania jej listów*. Brytyjska historyczka, Helen Rappaport, doszukała się wizyt Uljanowa u jakiej paryskiej dziewki przedajnej już w roku 1901, aliści ta chyba jednak być musiała w tem względzie niewinną, bo inaczej przecie by się lat jedenaście później doktor Rzegociński u Uljanowa nie początków kiły doszukał, a stadium już chyba agonalnego, co prawdę rzekłszy, bym i może nawet wolał tej palmy zaszczytnej przyznawać kurwiszonowi paryskiemu, bo być może dzięki niej byśmy ani owej Październikowej Rewolucyi nie mięli, ani jej następstw nieszczęśnych kolejnych...
   Są jeszcze domniemania wskazujące na jakie genewskie kokoty i na włoską socjaldemokratkę Stellę Bałaban, z którą się miał Lenin zejść na kongresie w Pradze w styczniu 1912 roku, aliści mnie zda się, że to jednak Kraków tem będzie miejscem, gdzie się nasz przejezdny bohater tej przykrej przypadłości nabawił i która, zdaniem wielu, w lat niespełna dwanaście go zabiła**. Tablicy wmurować się już nie uda, bo dworku nie masz, naprzeciwko Karmelitek stoją kamienice wysokie, a i nieboraczek, co by się im może nawet order należał, dziś już nie sposób będzie odszukać... Pozostaje pożałować, że owa broń biologiczna nadto późno zadziałała, nim zarażony zdążył podpalić świat...
_____________________________________
* - ciekawość nawiasem, co się z owemi listami stało, bo do dziś jedyne publikowane wyimki jeno się spraw partyjnych tyczą, zupełnie jakby jednak sowieccy szpiedzy na nich położyli łapę i luboż dawno onych zniszczyli, luboż zawarli gdzie na dziesięć spustów, skoro i dziś, nibyż ćwierć z górą wieku po tegoż ustroju upadku, niczego nowego w onej materyi nie masz...
** - oficjalnie się głosił, że Lenin doznał między sierpniem 1922 roku a marcem 1923 trzech udarów, z których wyszedł już człowieczym wrakiem, na wpół sparaliżowanym... Pomierając styczniem 1924, w wieku niespełna 54 lat, rzec by można, że szedł w tem względzie śladami ojca, którego też zabił udar w wieku 55 lat. Jakaż prawda o tem, orzec dziś ciężko, ale zdanie o tem, że był jednak syfilisu ofiarą jest dość powszechnem, także pomiędzy lekarzami, którzy o objawach czytali...

02 czerwca, 2017

Święto 23 Pułku Ułanów Grodzieńskich...

...kaducznie nam przeminęło wczoraj, za wstydu mego przysporzeniem, żem na czas nie przypomniał. Pułku dziejów i tradycji ciekawym noty polecam w tejże materyjej dawniejszej mojej, zasię 5 Pułku Strzelców Konnych, by nie prześlepić, zawczasu podaję, że za ich pamięć pić można nieustająco, przecie 9 -go Iunii będzie to najwięcej stosownem...:)