O imion dawniejszych niektórych nadawaniu...

  Thema to ogromem morza dalekie na myśl przywodząca, przecie, by choć na jakie płycizny wypłynąć, trza nam do łodzi siadać i wiosłami pyrgać... Nie masz inaczej, przeciwnie bowiem po kres dni naszych byśmy jeno na brzegu stali i dali odległej bacząc, żywota kresu doczekali! Poczynajmyż tedy w imię Boże...
   Nawykliśmy k'temu, że się nam imię nasze (nomen) na Krzcie Świętem ochfiarowuje i że to po rodzicielskiej woli, luboż i myłce:)* się odprawuje. Dawniejszem jednak czasem przypisane temuż arkana sielnie na zawadzie fantazyi ludzkiej stały... Powszechnem bowiem obyczajem było dziecię zwać imieniem, co je "samo sobie przyniosło", co jeszcze i Oćca mego spotkało. Jeśli się zaś komu jaki święty Teobald, luboż Scholastyka nie nadto dla dziecięcia stosownem widziała, niechybnie pleban za dar jaki nieznaczny, nie przeciwił się nadto długo by imienia przybrać, co to gdzieści w pobliżu narodzin było, to jednak skrzętnie omijając, co już natenczas świętem minionym było... W ogólności księża wpływu mieli na imiona ogromnego, boć się ich przecie w tejże materyjej radzono powszechnie... Personom znamienitszym mógł doradzić jeno, przecie śród gminu rządzili plebani niepodzielnie, często i jeno wedle własnej woli imiona nadając... ani stojąc o to, co się rodzicielom marzyło. Rzec by szło, że te wszytkie Bartki Maćkami zwane, czy Janielki Kaśkami od porodzenia wołane, to jeno echo odległe owych chłopskich contra plebanorum sporów:)) Niechybnie jako się jaki kapłan trafił leniwy, wieś przez pokoleń parę trzy, czy cztery jeno imiona znała:)), jakoż to się przy chrzcie Rusi przytrafiło, gdzie za kniazia ukazem postąpiło w rzekę z jakie tysiąc chłopa, kapłan zasię ich przeżegnał i wyrzekł słowa "A ja ciebie chrzczę imieniem świętym Iwan!", zaczym nowy tysiąc postąpił, by Dymitrem zostać i tak da capo al fine...:)
  Bywali i kapłani, co swej władzy używali, by imieniem dziecięcia nieślubnego na całe życie naznaczyć i wszytkim wiadomem uczynić, że ów lub owa z nieprawego się wiedli łoża... Dla dziewcząt powszechnem takiem było imieniem zwać oną Magdaleną, na pamiątkę owej nierządnicy z Pisma... aliści bywały i Dagmary, i Kunegundy, Kornelie, Konstancje i Karoliny, które to miana za ośmieszające i upokarzające miano. Nie mogłoż to być jednak obyczajem powszechnem, boć przecie rody znaczne niechybnie stać było, by xiędzu stosownej perswazyi uczynić, by dziecięcia jakiej panny znamienitej poniechał... a przecie trzech z pomienionych ostatnich znamy z rodów wielce dystyngwowanych... Napotkałżem w tejże roli i imiona: Dorota, Damian, Alojzy, Karol i Gertruda i czem więcej o tem dumam, to mniemać mi, że to raczej jakiego lokalnego, na parafii skalę luboż może i powiatu, obyczaju sprawa... Aktor niezrównany Franciszek Pieczka spomina xiędza, co takie dzieci nieodmiennie zwał Adamem i Ewą i że we familijej jegoż własnej się które z tych imion pojawia, aliści bym to za licentia onegoż plebana samego miał, nie za usus powszechny... 
   Okrom cyrkumstancyj spomnianych i na to się wejrzeć godzi, zali mieśćce krztu nie nadto odlegle jakiego lokalnego kultu świętego leżało. Wiadomo powszechnie, że się w wieluńskiem plenili Rochowie, wpodle Koła Bogumiłowie, na Spiszu zasię Wendolinowie, na Litwie Kazimierze, we Wielgiej Polszcze Wojciechy, zasię w Małej Świętego Stanisława admiratorzy... Insza to i sprawa, że gdzie się jezuici naplenili, tam Ignaców najdziesz moc, gdzie teatyni, tam Kajetani, gdzie pijarzy, tam Kalasantych mnóstwo, zasię wpodle franciszkańskich klasztorów naturaliter moc Franciszków i Antonich:)
  Rodom znamienitszym nie nadto było w smak dzieci krzcić imionami z dnia narodzin, nie tyleż dla onych urody lubo braku onejże, jeno temuż że się to obyczajem gminu widziało, a jako nam Wacław Potocki spomina:
    "...nie chce być z prostakiem w jednem interesie,
     którego tak chrzczą, jako święto dnia przyniesie."
    Insza, że śród rodów z tradycyami byłyż i na ogół imiona, co je z dawna nadawano, choć może nie tak skąpo w wyborze, jako Mićkiewicz o Dobrzyńskich zaścianku pisał:
     " Syn Macieja zawżdy zwał się Bartłomiejem,
        a znów Bartłomieja syn zwał się Maciejem.":))
   Jako dzieje tych rodów przepatrzym, łacno uwidzim, że się śród Radziwiłłów ustawicznie Mikołaje ukazują, śród Zamoyskich Tomasze, u Sieniawskich znowuż Mikołaj rządził z Prokopem, jako Piotr u Duninów, Dymitr u Wiśniowieckich czy Stanisław u Kostków.
   Rzecz arcyciekawa z imieniem Maryi, której katolicy po wiek najmniej XVI mieli za nazbyt święte, by tak cór krzcić swoich, przecie luteranie w tej mierze wyłomu uczynili, co nader dobitnie anonimowa "Różnica sekty luterowskiej, przeciwna jedności świętej wiary" piętnowała:
         "Niektórzy ojce z matkami
           Krzczą swe córy Marynami,
           Mówiąc: cóż to jest Maryja,
           Takżeż człowiek, jako i ja.
         
            I ci na tym niezwysili **
            Co się tak upornie krzcili:
            I ten, kto pojmie Maryją,
            Rzadki, co go nie zabiją."
   Insze reformowanych wyznań w imionnictwie skutki, to bogactwo niemałe imion z dawna przepomnianych biblijnych, ku którym się owi obrócili radzi. Wiek XVI toż to wysyp istny Abrahamów, Samuelów, Danielów, Racheli, Sar i inszych, choć może to więcej po świecie, niźli u nas, temuż się i nasze pradawne słowiańskie zachowały, zasię w takiej kalwińskiej Genewie od ukazu z 1546 ani marzyć było o tem, by kogo nazwać "imionami bożyszcz, które tu onegdaj czczone były"... U nas zasię z ośmnastym stuleciem do takiego ci one przyszły na powrót renesansu, że heraldyk znany Jabłonowski swoich pacholątek pochrzcił Bożydarem, Strzysławą i Dobrogniewą:)
  Na koniec bym jeszczeć i o jednem spomnieć pragnął, choć to się może więcej nazwisk tyczy, niźli imion. Owoż jaśnie państwo toż o służbie sądziło, że włada niemi w całej ich, takoż z imieniem i nazwiskiem, osobie. Temuż i nierzadka, że się jakiemu służce imię na więcej panu podobające odmieniło, a z czasem nawet i jakie naźwisko onemu pan uczynił dla wygody, choć częściej na pośmiewisko, luboż i dla kaprysu... Tak się narodził był niejaki Doruchowski, co tyleż znaczyło, że ów dziecięciem będąc za panią swoją nosił "rucho", czyli po dzisiejszemu mówiąc: tren od sukni... Tejże samej proweniencyi liczni Szatanowscy (takoż i od nich Satanowscy), co nie nadto wiele z szatanem pospólnego mieli, za to wiele z szat noszeniem... Rozmachajłą mianowano furmana jednego, tem znanego, że z bata nader udatnie trzaskał... Pokojówek bez mała naźwiskiem Poprzątalskich ponazywano; a po imionach nader wyraźnie sądzono przynależności do warstwy stosownej... Nie darmo u Niemcewicza w "Powrocie posła" służba to Jakub i Agatka, a bohaterowie pryncypalni szlacheccy Walery i Teresa... W krainach anglosaskich w czasie podobnem i podług podobnych konstrukcyj myślenia licznym służącym i ich córkom nadawano imion Abigail, nadto dosłownie pojmując słów, których biblijna Abigail rzekła do Dawida...***
  Pół z tem biedy, jeślić to miana rodzime chocia były, gorzej jak za powszechną francuszczyzny manierą, weszło do zwyczaju naszych rodzimych Jaśków czy Wojtków w pończochy przyodziewać, łapska onych w rękawiczki suć białe, by się nadto chłopską sękatością na oczy nie cisły, a łby skrywszy perukami pudrowanemi, wołać ich Żakiem lub Pierrem... Na tejże maniery tle przyznać muszę, że mię wielce ujął Jan Potocki****, któren prawdziwego Francuzika, imieniem Pereaux, za służalca mając, wygolił onemu łeb, jeno osełedec ostawiając, zaczym w hajdawery i kaftan z kozacka przyodziawszy, nie inaczej go odtąd wołał, jak Pokotyło...:))
_____________________
* z kompanionów moich dawniejszych jeden miał imienia Brunona nadanego dla tej tylko przyczyny, że ociec, nie ze szczętem po świętowaniu przetrzeźwiawszy, umyślił był na złość połowicy, nazwać go Brunnerem... Tyleż w tem szczęścia jeno było, że jejmość za okienkiem widno przygłuchawa była...:)
** tu: nie wygrali, nie wyszło im to na dobre - Wachm.
*** "Otom służebnica twoja" -  1 Ks.Król. 25
**** - ten od "Parad", "Rękopisu znalezionego w Saragossie" i kuli samobójczej latami polerowanej z gałki od cukiernicy srebrnej...