O postach i suchych dniach...

   Wszytkim wiadomo, że posty jeślić nie dla choroby ode medykusa jakiego zalecone, z religijnemi przyczynami się wiążą. Że ich łatwo wprowadzić nie było, boć przecie lud na siłę nawracany, nijak wyrozumieć nie mógł, dla jakiej to czartowskiej przyczyny tego, czy owego z potraw ulubionych jeść mu nagle zbraniają. Wiemyż i o tem, że nakazem miłosierdzia chrześcijańskiego trapiony Bolko Chrobry, by mąk piekielnych ludowi swemu oszczędzić, nie cofał się i przed tem, by niepraktykującym zęby wybijać...
  Stopniowanie postów poczynano od zastępowania mięsa rybami, ale też i wiemy, że do niemal XIX stolecia kurcząt i drobiu inszego domowego za mięso nie miano (a najdłużej tego, co pływało, to przecie wiadomo, że wtedy to niemalże ryba:), tedyż możnaż było pościć, cale zgrabnie udko kurczęcia obgryzając:). W czas postów ważnem było jakoż się potrawy przyrządzało; post zwyczajny dopuszczający gotowanie na maśle, nie widział się tak srogim jak ostrzejszy, co na oleju (oliwie) jeno dopuszczał ( z czego widzi mi się, że dla konceptów zdrowotnych Pani_Mego_Serca poszczę nieustannie:)). Posty najostrzejsze cależ gotowanych potraw nie uznawały, jeno suchem jadłem się kontentując. Stąd też poszło powiedzenie: „suszyć”, często i gęsto na odmianę z „pościć” używane, a nie jako to się mniema pospolicie temuż, że się i trunków wyrzekać przyszło. Czego bowiem jak czego, ale wszytko można wierze krześcijańskiej zarzucić, ale nie to, iżby była aż tak okrutną i nieludzką...:)
   Najdawniejszem krześcijańskiem obyczajem było takoż się od obłapiania miłośnego w te dni strzymywyć, ale ten ci obyczaj się w Polszcze czeguś słabo przyjął:))...możebne że i za Dąbrówki samej przyczyną, któraż krześcijanką naszą pierwszą przecie będąc, sama się ode owego przykazu uwolnioną czuła i Mieszkowi obrzydzała.:) Pełnym dla onej Czeszki przebiegłej podziwu, co w główce swojej nader chyżo rozważyła, że jako chłopu okrom jadła jeszczeć i tego zbraniać się będzie, to nie wiedzieć, czy do alteracyi jakiej ostatecznej go nie doprowadziwszy, kopnie ci on to całe nowomodne krześcijaństwo z nią razem w rzyć i ku bałwochwalstwu powróci...
  Dwa były zawżdy posty najgłówniejsze: Wielgi, czterdziestodniowy, przed Wielgiej Nocy świętami (ongi jeszcze i o dwie niedziele dłuższy!), takoż w adwent przed Bożem Narodzeniem. Dalej poszczono ściśle każdy piątek (na Męki Zbawicielowej pamiątkę) i sobotę... Przeciw postom sobotnim najgorliwiej schyzmatycy wschodni występowali i zda mi się, że jakoby Rzym dawnemi czasy nie tak srogim był w tem względzie, możebne żebyśmy dziś Cerkwijej odrębnej cale nie mieli:)), na koniec cztery razy do roku, w kwartału każdego finale, co właśnie „suchymi dniami” zwano. By tych końców kwartałów nie przepomnieć ode już XV stolecia był k'temu wierszyk stosowny, daty owe przypominający:
         „Duch, Krzyż, Łucyja, po Popielcu śrzoda pirwa,
         Każda parochija* suche dni wiedzieć ima”
   Toż dla ogółu był oblig, jako komu za intencyją uproszenia czegobądź u instancyj najgórniejszych starać się przychodziło, temu mus byłoż nabożeństwa specjalnego obstalowawszy deklaracyją czynić w rodzaju nowenny, septenny luboż kwindenny, zatem in exemplo; przed Św.Antonim pościł kto dziewięć, siedem luboż piąci wtorków dzień ten poprzedzających, alboż i następujących po niem (aleć to mniej powszechnem obyczajem się widziało), wieleż możebności w owe wtorki spowiadając się i komunikując... Powszechną byłaż chociaby kwindenna do Św.Ignacego przez niewiasty brzemienne luboż potomstwa pragnące, ofiarowana.
   Najściślej o posty dbali Mazowszanie, czyli jako ich wówczas zwano: Mazurzy, o których powiedano, że „wolą człeka zabić, wolą z głodu zdechnąć, niźli postu pogwałcić”! Werdum spomina, jako kołoż roku 1670 przejezdnemu opatowi Paulmiersowi się zachciało w post sera jeść, czem powszechnego oburzenia wywołał i sumitował się nieborak przestraszony, że to przecie w Niemczech normalnie uchodzi. Insza powiastka o tem, jakoż to księcia Bogusława Radziwiłła i kompaniona onegoż, jako kalwinów postów nie uważających Mazurzy w karczmnisku jakiem małoż nie ubili, gdy tamci karczmarzowi mięso podawać kazali...
_____________________________________
* parochia - parafia