O grunwaldzkiej batalijej krzynę arytmetycznie...

Ma się ku grunwaldzkiej wiktoryi rocznicy, to i przypomnę, żem na tem blogu rok już temu był ku tejże batalii czynił podchodów, najwięcej jednak kwestyj mało znanych na pamięć przywodząc, jako to przewag naszych służb wywiadowczych i dyplomatycznych, luboż też niemal nieznanego tejże wojny frontu, i to bynajmniej nie w Prusiech będącego, żem spominał, że już do dawniejszych, na onetowskich jeszcze włościach, póki co nawracał nie będę...
  Dziś Wam jednak bym inszego jeszcze chciał tejże batalii wystawić aspektu, a mianowicie porachować tych wojaków tam walczących, zasię z tegoż paru wyciągnąć konkluzyj, paradoksalnie nam onejże bitwy w cależ odmiennym świetle, niźli tego, co o niej się miarkować przywykło, wystawiających... Komu się cyfry jeno ze szkołą, luboż długami własnemi kojarzą, niechajże nas poniecha, by się nam na humorach nie popsował:))
   Rzec się godzi, że mało która i batalija takich afektów budząc, takoż po jednej, jako i drugiej stronie, tak rozbieżnych relacyj w tem względzie przyniesła. Świadkowie najpryncypalniejsi, bo bitwie spółcześni, a i niekiedy onejże przytomni, liczb nam nie podali cale. Późniejszym przyszło czasem tak tęgich głupstw pleść, że to już i nie bajki nawet, a krotochwile czasem czyste...:)) Herburt z Fulsztyna* się nie wiedzieć skąd doliczył Jagiełłowych 163 tysiąców, pomiędzy któremi być miało 60 tysięcy Polaków, 42 tysiące Litwinów i Żmudzinów z Rusinami, 40 tysięcy Tatarów i wreście 21 tysięcy zaciężnych z Czech, Moraw, Węgier i ze Śląska... Nawiasem: autor najpirwszej historyi państwa krzyżackiego, Voigt, professor królewieckiego uniwersytetu, Mićkiewiczowi spółcześny, Herburtowi zawierzył i w swojem "Geschichte Preussens" tych liczb powtórzył, Krzyżaków zasię policzył na tysiąców ośmdziesiąt i trzy... Ba! Małoż z tem... nawet i nasz historyk wojskowości wyborny, Korzon, tychże cyfr jeszczeć i w XX wieku powtarzał!** 
Krzyżaki  same,  na sobór w Pizie relacyi pisząc, głosili że Jagiełło ich zmógł armiją 500 tysięcy liczącą, aleć onych zrozumieć tu idzie, że się jako stłomaczyć z przegranej pragnęli... A przecie oni i cależ nie najwięcej się naszych doliczyli, bo Francuzikowi jednemu*** się tak w oczach troiło i czworzyło, że do 400 tysiąców "Saracenów" (Tatarów?) doszedł i 600 tysięcy Polaków i Litwinów, a przecie i on rekordu nie pobił, bo mnich jeden lubecki i milijonów sześciu był się dorachował!:)) Jest przy tem i wielce interesująca relacyja niejakiego Joannesa Schiphowera z Meppen, co wylicza 240 tysiąców Tatarów, 150 tysiąców "Turków", 170 tysiąców "Moskwiczów" jakich, 200 tysiąców Żmudzinów, tyleż samo Wołochów, aliści jak do polskich wojsk był przyszedł, onych "ledwo" 30 tysiąców podaje, co osobliwie zbieżne z obrazem dziś za prawdziwy przyjmowanem...
  Zakonnych przeważnie wielokroć skromniej liczono, co też miało tłomaczyć przecz i pokonać się Jagielle dali... De Monstrelet naliczył onych "ledwie"tysiąców 300, kronikarze pruscy ubitych samych na sto tysięcy liczyli, w tem Krzyżaków z górą czterdzieści...
  Trzebaż było, by się za sprawę historycy nowożytni wzięli i już to na księgach czynszowych zakonnych bazując ("soldbuchach"), już to na wiedzy swej o chorągwi możebnej liczbie, a kopij**** w chorągwi,  szacowali krzyżowych na jezdnych ode 14 000 do 30 000, zasię piechoty od 5 000 do 50 000 (w tem przypadku wielce istotne, zali do piechoty zaliczano ciurów i sług obozowych), polsko-litewskich zasię na jakie 20 do 40 tysiąców jazdy i drugie tyleż piechoty...  Z czasem się i historycy nauczyli szacować podług możebności mobilizacyjnych kraju danego i z wyliczeń tych wyszło, że Zakon nijakim sposobem nie mógł więcej pod broń wziąć jak jakie 33-35  tysięcy wszytkich (!) zbrojnych, tedy odliczywszy załogi, co po twierdzach zostały i oddziały, co im inszych zadań poruczono (jakie 6 000 chłopa), zasię dodamy zagranicznych "gości Zakonu" i zaciężnych, co owych odkomenderowanych rekompensowało, będziem mieć pod Grunwaldem jakie 21 tysięcy konnych tudzież 11 tysięcy pieszych, z czeladzią obozową pospołu licząc.
   Metodami szacowania tegoż Czytaczów nie zanudzając, podam jeno wyliczenie takowe, że pod Jagiełłową komendą jakich 40 tysiąców zbrojnych mielim, w tem jakie 18 tysięcy konnych***** z Korony samej, jakie 11 tysięcy Litwinów i Rusinów i może ze trzy tysiące piechoty kmiecej, najpewniej z samego Mazowsza, Kujaw i Łęczyckiego skrzykniętej, choć i o Litwinach kilkuset nam wiedzieć... O Tatarach samych jeszczeć pisać mi przyjdzie, boć to osobna i wielce interesująca kwestyja... tutaj na mą odpowiedzialność (tak: wiem, że Długosz jeno o trzystu spomina!) przyjmijmyż ich wielce ostrożnie na jakie półtora do dwóch tysiąców...
  Przyjdzie nam na koniec uznać, że owe siły po stronach obu wcale niewiele się potencyją swoją różniły i wkoło jakich 30 - 35 tysiąców oscylowały. I tutaj rad bym Czytacza każdego prosił, by swego imaginowanego tejże bitwy obrazu przywołał, czy to za Długoszem, czy za Sienkiewiczem, czyli też za Aleksandrem Fordem i onegoż ekranizacyją "Krzyżaków". Powszechnie się bowiem sądzi, że owe kupy rycerstwa jednego i drugiego runąwszy ku sobie, zwarły się w zmaganiach okrutnych, gdzie mąż na męża nastawał, gdzie miecz o miecz luboż o pawęż szczękał, a i takoż te zmagania trwały dzień cały w onem skwarze lipcowem aż do najostatniejszego zmagających się utrudzenia... Ano, zaliżby tak prawdziwie być miało, przecz nam głosić, że się w tejże bitwie Jagiełło miał jako wódz wyborny ukazać, skoro mu za kibica jeno być przyszło, ze dwa razy raptem w starcia przebieg ingerując...?
   Ano i tu się do Imci Kuczyńskiego****** odwołam, co bodaj pirwszy był wziął i czynności najprostszej wykonał...PRZEMIERZYŁ pole bitwy! A zasię z onegoż przemierzenia wielce intrygujących konkluzyj wywiódł... Owoż jako się pokazało przestrzeń do walki możebna pomiędzy wsiami Stębarkiem (Tannenbergiem) i Łodwigowem równo 3 kilometry liczy, ode środka wsi jednej do środka wsi drugiej licząc. Wiedzieć nam, że się między opłotkami po łbach nie prano, tedy zawęziwszy onego pola kapkę, najwięcej nam mieć przyjdzie jakie dwa i pół kilometra mieć. Teraz zaś licząc, że na linijej takowej najwyżej tysiąc dwustu z okładem rycerzy po stronie każdej stanąć by mogło w szyku "płotem" zwanem (mąż wpodle męża), gdzie na jeźdźca jednego jakie dwa metry by przypadały, a nawet jakobyśmy onych podwoili szereg za pierwszemi wtóry czyniąc (trzeci zbyteczny, boby się ani jak docisnąć nie mieli... chyba, że o wznoszenie okrzyków do walki zagrzewających by szło) pytanie się rodzi zasadne wielce: na cóż zatem armia tak ogromna? Po cóż potencyja taka, skoro w boju ledwo dziesiątej jej części wziąć udział przyszło?
  Ano i po tośmy tych wszytkich wywodów liczbowych czynili, by na koniec k'temu przejść, że niemożebnem była taka jatka powszechna, jaką nam wystawiają... I nie byłoż w tejże batalijej bezhołowia jakiego, jako żywo pożar w burdelu w czasie powodzi na myśl przywodzącego... Luboż jak kto woli taktyki, co to ją lat później ćwierć tysiąca Imć Wołodyjowski miał skwitować słowami : "U nas szlachta po dawnemu w dym chodzi i szablami goli, a jak zrazu nie wygoli, to ją wygolą!"
   Owoż z onych wyliczeń jawnie wychodzi, że:
primo: król sobie pozycji na toż na wzgórzu naznaczył, by wgląd mieć w bitwę, niczem trener jaki w mecz i mogąc dowolnie zawodników swoich podług wzglądu na utrudzenie onych mieniać, chorągwij poszczególnych z boju cofając na wytchnienia chwil kilka, czy i godzin nawet, w ich mieśćce świżych posyłając, bo wybierać miał z czego...
secundo: mimoż i tego nie sposób się z tem zgodzić, by kto kraju całego sił zebrawszy do rozprawy najpryncypalniejszej, dopuścił by się owa bitwa jeno częścią sił toczyć miała... Niechybnie zatem bój szedł nie tak, jak to Długosz opisywał; jeno między temi wioszczynami, aleć i w inszych mieśćcach.
tertio: że Jagiełło dość miał sił, by i jakiej niespodzianej Krzyżakom zgotować siurpryzy, o której nam Długosz milczy, aleć o tem to nam jeszcze z osobna pisać przyjdzie...
_____________________________
* Historyk polski wieku XVI, kasztelan sanocki, autor "Historii Polski" napisanej po łacinie i wydanej kilkakrotnie w Bazylei, Gdańsku i Królewcu
**T.Korzon "Dzieje wojen i wojskowości w Polsce" (1912, wyd. II 1923). Po prawdzie Korzon kapkę zbastował , bo pisze już o 100 tysiącach zbrojnych w armii Jagiełłowej, aleć przy 83 tysiącach krzyżackich obstaje..
 *** Enguerrande Monstrelet  
**** kopia - takoż i czasem pocztem zwana; najmniejsza jednostka konnej chorągwi, co się składała z rycerza, giermka onegoż, jakiego sługi wtórego luboż i trzeciego u zamożniejszych rycerzów, takoż i strzelca jakiego z łukiem lub kuszą. Możnaż przyjać, że się kopia najmniej z trzech, najwięcej z ośmiu ludzi składała, przecie obliczanie wojsk liczebności poprzez NIEPEWNĄ liczbę chorągwi, mnożoną przez NIEZNANĄ ilość kopij (od 50 nawet i do 300), z których każdej można jeno PRZYPUSZCZALNEJ liczebności przyjąć... przedsięwzięciem nadto azardowem mi się widzi...
***** tutaj ciurów obozowych nie liczym, bo w batalii udziału nie wzięli, jeno godzi się spomnieć, że ich takoż jakie 15 do 18 tysiąców być mogło.
****** Stefan M.Kuczyński "Wielka Wojna z Zakonem Krzyżackim w latach 1409-1411" Warszawa 1955