O urządzaniu Niepodległej...II

  Przyjdzie nam się do epizodu w części pierwszej spominanego cofnąć, boć komentarze na obydwu blogach takiej po części dokazały potrzeby, a i że samo zdarzenie jest jednem z pyszniejszych w historyi naszej, to i zasługuje może na pełniejsze przypomnienie. Spominał książę Lubomirski, że mu się 6 listopada przyszło z czterema panami spotkać, co mu swoistego postawili ultimatum, którego znów przez Radę Regencyjną odrzucenie, być miało przyczyną rządu lubelskiego Daszyńskiego uskutecznienia. 
   Jeśli iście tak było, a wcześniej nam Dubiel spotkanie nocne z 2-go na 3-go opisywał, które odebrał jako rzecz już o rządzie lubelskim przesądzoną, to być i może, że akcja u Lubomirskiego ostatnią była próbą uzyskania dla władzy Daszyńskiego jakiejś, choćby i cząstkowej, legitymacyi od władzy urzędującej. Ale mogło być i inaczej, czego poniekąd słowa przez Lubomirskiego przytaczane dowodzą, gdzie się goście jego do zamachu rządu Świeżyńskiego odnoszą. I tego nam pora tu bliżej objaśnić...
   Nie powiadałem dopotąd, że Rada Regencyjna była nie tyle rządem kraju pod okupacyją, co raczej kolegialną głową państwa, zaś rządy - właściwie więcej winne być zwane zarządami - powoływała sama dla administracyjnych już czynności właściwych. Użyłem określenia, że zarząd to był raczej, bo to i sielnie z prerogatyw rządu każdego niezawisłego okrojony, to jeszcze i części ministerstw krajowi każdemu właściwych, w ogóle w niem nie było. Ano i taki właśnie rząd kolejny, z endeków najwięcej złożony, umyślił był przeprowadzić zamach stanu i ręki karmiącej, czyli Rady Regencyjnej obalić. Myśl może i słuszna, wykonanie zaś może nie tak operetkowe jak zamach stanu Januszajtisa ze stycznia dziewiętnastego roku, ale i też od powagi dalekie:) 
   Oto publikuje rząd Świeżyńskiego* (4.11) dekret o obaleniu Rady Regencyjnej, ale że uprzednio tego z żadną inną siłą polityczną nie skonsultował, to i w zaskoczeniu powszechnym znikąd nie otrzymał poparcia, co nawiasem jest niezgorszą miarą zaufania jaką się endecy między politykami cieszyli... Rada Regencyjna z osłupienia ochłonąwszy, a widząc, że ani ów rząd poza dekretem niczego dalej nie czyni, ani też i nikt inny się do czynienia nie kwapi, rząd ów co rychlej dymisjonuje, a ten... pokornie tejże dymisji przyjmuje:)))  I tyle jeśli idzie o rządowe rewolucyje w Warszawie, ale żem tego przypomniał epizodziku, by dokazać, że bynajmniej nie leżała ta władza na ulicy i kto chciał, po nią sięgał, bo okrom chęci potrzebne jeszcze temu były i społeczne poparcie i jednak determinacyi choć trochę więcej...:)
   Jest z rządem Świeżyńskiego jeden jeszcze epizod ciekawy. Oto 24 jeszcze października wysyła Świeżyński (i z punktu tego pisma w urzędowym Monitorze Polskim publikuje) do kanclerza Rzeszy Niemieckiej (z pominięciem zatem Rady Regencyjnej) komunikat, że oto właśnie mianował w swoim rządzie ministrem spraw wojskowych... brygadiera Piłsudskiego. Smaczków tu kilka, w tem najpierwszy oczywiście ten, że brygadier Piłsudski siedzi w twierdzy w Magdeburgu i podług Niemców jest przestępcą dzieło wojenne sabotującym:) Smaczek wtóry to ten, że w ograniczonych kompetencyjnie rządach tamtego czasu ministerium wojskowego...w ogóle nie było!** Mamyż tu zatem zarówno demonstracyję swoistej bezczelności i niezależności zarównie wobec Niemców, jako i wobec regentów z Rady:)) Mamyż tu i swoisty głos za natychmiastowym Piłsudskiego uwolnieniem, ale i ja widzę w niem dowód niejakiej miary Piłsudskiego popularności, skoro nawet endecy, wrogowie onemu zaprzysięgli, znali, że bez niego tego dzieła ani rusz dalej prowadzić...
   Być zatem i może, że ludzie, co się u Śliwińskiego dwa dni przed owym cokolwiek dziwacznym zamachem stanu Świeżyńskiego zebrali i rząd lubelski postanowili, rzecz całą przemyślawszy, uznali, że może po tych doświadczeniach będzie Rada Regencyjna do współpracy więcej skłonną i warto tego posondować. Stąd też ta u Lubomirskiego deputacyja osobliwa, o której dwóch choć personach bym tu chciał na koniec tej części słów paru dopowiedzieć. Śliwiński bowiem, wiadomo: piłsudczyk zagorzały, Stolarski przez księcia nawet z nazwiska nie zapamiętany, najmniej w tem znaczny, jeden z działaczy pomniejszych PSL"Wyzwolenie", choć w rządach nadchodzących minister, ale ciekawość prawdziwą tu budzą dwaj ostatni: Stanisław Patek i Franciszek Sokal. 
   Patek, bodaj najsłynniejszy polski tamtego czasu adwokat, nieczynny w zawodzie od 1911 roku, kiedy to go Moskale - przy głośnych protestach najznamienitszych przedstawicieli palestry w Moskwie i Petersburgu, z listy adwokatów skreślili. Wcześniej posłynął jako jeden z najważniejszych obrońców sądzonych w Cytadeli bojowców PPS, na czele ze Stefanem Okrzeją i prawdziwym asem między bojowcami - Józefem Montwiłł-Mireckim. Uwięzienie Patka w 1908 roku takim było skandalem, że się władze rosyjskie pośpiesznie z tego wycofały i adwokat został uwolniony. Postać niesłychanie charyzmatyczna, pełna szlachetności i swoistego duchowego piękna, ogromny autorytet moralny tamtych czasów***. Pomijając znane do socjalistów skłonności, zatem i z Piłsudskim znajomość i zażyłość, w tem u Lubomirskiego spotkaniu, miał regentowi najpewniej symbolicznie ukazać rozmiar społecznego poparcia dla idei rządu nowego.
   I nareście persona ostatnia: Sokal... Znaczna nie tyle dokonaniami persony czy nazwiska swego, co akuratnie pełnioną posadą, bowiem był to nie kto inszy, jak aktualnie urzędującego prowizorium rządowego członek, kierownik Ministerstwa Pracy i Opieki Społecznej, czyli niejako księcia regenta podkomendny...:)) I to jest pełna miara rozkładu aparatu władz okupacyjnych, bowiem przekładając na stosunki spółcześne, to coś tak jakby się minister Kosiniak-Kamysz z jakimiś kolegami zameldował u prezydenta Komorowskiego i stawiał mu ultimatum, że albo ich nowy rząd poprze, albo też sami go złożą bez niego i aktualne władze obalą...:) W naszych głowach rzecz nie do pojęcia, ale w listopadzie osiemnastego roku w Warszawie jak widać, książę Lubomirski nawet okiem nie mrugnął, a i po żywota kres nawet jeśli w tem, co niestosownego dostrzegał, to tego po sobie nie pokazał...
_____________________________
* nawiasem rząd wcale nie z byle kogo złożony... Mamy w nim i Stanisława Głąbińskiego, przyszłego lidera endecji i faktycznego autora porozumień lanckorońskich, co otwarły drogę do rządów "Chjeno-Piasta", mamy Antoniego Ponikowskiego, dwukrotnie premiera i wielokrotnie ministra w rządach II Rzeczypospolitej, mamy nareście samego Władysława Grabskiego, przyszłego wielkiej reformy autora, który akurat w rządzie Świeżyńskiego miał teki "tylko" ministra rolnictwa.
** - formalnie dopiero 2 listopada Rada Regencyjna takie ministerstwo powołuje, powierzając je Janowi Wroczyńskiemu,który przetrwawszy na tym stanowisku przez prowizorium rządowe Władysława Wróblewskiego, kontynuował prac nad organizacją władz wojskowych, związanych z wojskowością norm prawnych i zaopatrzeniowych, słowem pełnił tegoż ministerium funkcję kierownika, bynajmniej nie zdymisjonowanego wraz z nadejściem w rządzie Moraczewskiego nibyż formalnego nowego ministra w osobie Rydza-Śmigłego. Wroczyński, inżynier wojskowy i oficer z korpusu Dowbór-Muśnickiego, dopiero w marcu 1919 przekazał swe obowiązki nowemu ministrowi, Józefowi Leśniewskiemu, i do Dowbora w Wielkopolsce dołączył.
*** Jeden z organizatorów Czerwonego Krzyża (za to go zresztą uwięziono !), delegat Piłsudskiego do paryskiego Komitetu Narodowego Polskiego, z ramienia którego znów uczestniczył w konferencji pokojowej, w II Rzeczpospolitej współtworzył sądownictwo, ale był i dyplomatą wielce czynnym (minister, poseł w Tokio, ambasador w Moskwie i Waszyngtonie). Partner życiowy Stefanii Sempołowskiej, zginał 22 sierpnia 1944 w powstańczej Warszawie w domu zburzonym bombą lotniczą.