A to nam zabili Ferdynanda, czyli o chrześcijańskim sercu arcyksiążąt...

„– A to zabili nam Ferdynanda – rzekła posługaczka do pana Szwejka (...)
– Którego Ferdynanda, pani Müllerowo – zapytał Szwejk nie przestając masować kolan. – Ja znam dwóch Ferdynandów: jeden jest posługaczem u drogisty Pruszy i przez pomyłkę wypił tam razu pewnego jakieś smarowanie na porost włosów, a potem znam jeszcze Ferdynanda Kokoszkę, tego, co zbiera psie gówienka. Obu nie ma co żałować.
– Ależ, proszę pana, pana arcyksięcia Ferdynanda, tego z Konopisztu, tego tłustego, pobożnego...” Cytowanego fragmentum fundamentalnego dzieła Imci Haśka zna bodaj każdy, nawet jak jeno tylko poczynał je czytać, bo to właśnie tam są słowa z karty pierwszej najpierwsze... Persony przywołanej żeśmy tu nawet i wystawiali w nocie niedawnej, aliści że pani Müllerowa raczyła się była do jego pobożności odwołać, tandem ja tu inszych przedłożę exemplów, by tegoż bogobojnego człeka należycie wystawić...

   Trafiło się wiosną Anno Domini 1902 na zamku w Konopiszcie, gdzież arcyksiążę Franciszek Ferdynand rezydował, że woźnica jeden zamkowy, Józef Fejfara, był sobie przywłaszczył ze starej, w lamusie przystajennem porzuconej uprzęży końskiej, frędzli kilka, z których był sobie poczynił brelok do zegarka, w kamizeli noszonego.

   Że się był o tem arcyksiążę zwiedział to i nie dziwno, boć ów się sam niemalże policmajstrem własnem widział, osobą własną baby wiejskie chrust w jego lasach zbierające goniąc. Że skąpi byli oboje, z arcyksiężną Zofią z Chotków, to i legendy o tem szły, jakoż resztek po obiadach sprawdzali, gdzież idą i co z niemi czynione jest. Arcyksiężna osobiście starych ubrań po mężu wyprzedawała, wykłócając się o cenę niczem przekupka, co zresztą też czyniła ze wszytkimi dostawcami dworskiemi. Po powodzi, co się w 1906 roku przytrafiła, Ferdynand na chłopstwo okoliczne żołnierzów nasłał i śniętych ryb, przez kmiotków wyzbieranych, im odbierać kazał.

   Tedy i nie dziwota, że się arcyksiążę na frędzlach starych stratny musiał poczuć okrutnie, boż z miejsca nakazał winowajcę w kajdany okuć i pod sąd postawić. Sędzia pirwszy był uznał, że Fejfara winien zarzucanego mu crimen, aleć dla znikomości szkody*, uwolnił podsądnego od kary. Franciszek Ferdynand nie popuścił, a nieukontentowanym się czując owym wyrokiem, k'temu przywiódł, że sędzia dymissyję ujrzał, a nowo mianowany pokarał woźnicę 24 godzinnem więzieniem o chlebie i wodzie. Historyja milczy o tem, czy woźnica Józef Fejfara płakał po arcyksięciu w Sarajewie później ubitym...

___________

* frędzli zagrabionych na 35 halerzy wyceniono