Rocznica śmierci Wieniawy...

 Dziś noty nam (ostatniej w tem "Wieniawowym" cyklu) nie, jako zwyczajno o 11:11, mieć... jeno o dziewiątej porannej godzinie, boć to o niej właśnie 70 lat temu Bolesław Długoszowski żywota swego wolą własną się pozbawił:((
  Nim jednak o tem, cofnąć się lat parę wypadnie, by Marszałka pomierającego spomnieć. Wieniawa był przy Niem niemal do końca, jeszcze i w przedzień... i to Jemu Marszałek ostatniego uśmiechu swego zawdzięcza. A potem... potem już tylko twarz mokra nie wiedzieć od czego więcej, od łez, czy od deszczu ulewnego... jakby i niebo samo nad Komendantem płakało, gdy nocą platforma kolejowa ze zwłokami Marszałka, Wieniawą i kilku inszymi, najwierniejszemi... ostatnią wartę honorową przy Komendancie swojem pełniącemi, przez kraj jechała ku mieśćcu ostatniego Komendantowego spocznienia...
   Po śmierci Piłsudskiego, Wieniawa stracił swego puklerza ochronnego. Wprawdzie i prezydent Mościcki Go lubił i cenił wielce, takoż Beck, co Mu z dawnych lat był kolegą, ale już o Sławoju-Składkowskim, Rydzu-Śmigłym i wielu, wielu inszych się tego by żadną miarą powiedzieć nie dało... Osobliwie, że i Wieniawa nie krył, co o miernotach po Marszałku następujących sądzi... Był jednak nadto popularnem, by Go ot, tak z armii wyrzucić... Wykorzystano i Jego depresje po śmierciach kolejnych (Orlicz-Dreszera druha, siostry wielce miłowanej) i nasilające się z alkoholem problemy... Koniec końców przyszedł i ten dzień, 14 maja 1938, gdy po raz ostatni się ze swemi szwoleżerami spotkał i kolejno, szwadron po szwadronie, pożegnał się ze wszystkimi.
   Wysyłając Go w ambasadory do Rzymu, mniemano zapewne, że się Go niejako cichcem w cień usuwa, a i On sam niechybnie tak właśnie mniemał. Niechętni Mu głosili, że się ta nominacyja niechybnie kompromitacyją Polski skończy, a przecie jak potem pisał jeden z zawodowych dyplomatów, Aleksander Zawisza, Wieniawa "zyskał sobie w Rzymie opinię najwybitniejszego akredytowanego tam dyplomaty". O tem, jakże tam sobie poczynał, jużem pisał i nie będę k'temu nawracał. O jednem atoli rzec trzeba koniecznie: jako władze Rzplitej uniosły za granicę swe głowy z klęski wrześniowej, a Rumunia onychże wiarołomnie internowała... dla ciągłości prawnej Rzeczypospolitej zachowania wielce ważkiem było, by władze swych sukcessorów jak najrychlej miały i to takich, co zdolni by byli mandatu swego pełnić.
  Skoro więc prezydent Mościcki urzędu swego pełnić nie zdołał, a konstytucyja mu w cyrkumstancyjach takowych zezwalała następcy nominować, tedy nie komu inszemu, a Wieniawie właśnie tegoż urzędu poruczył. Akt stosowny, antydatowany na 17 września (szło o to, by pozór uczynić, że na polskiej jeszcze ziemi, suwerennie, był podpisany) Mościcki podpisał de facto 25 września i z nominacyją ową Wieniawa ruszył nocą, pociągiem przez Szwajcarię, ku Paryżowi, by z sojusznikami, takoż i emigracyją polską, dalszych działań obmyślić. Rychłoż się pokazało, że Sikorski Francuzom bliższy i za jego to namowami Francuzy, a za niemi Angliki, uznania prezydenta Wieniawy odmówiły... Że Ów nigdy o godności i dostojeństwa nie zabiegał, tedy mimo goryczy niewątpliwej uznał, że się dla dobra Polski w cień usunąć musi i w temże duchu co rychlej do Mościckiego depeszował, rezygnacyję czyniąc. Prezydentem został Władysław Raczkiewicz, prezes Światowego Związku Polaków z Zagranicy, persona błaha i nijaka, tedy i Sikorskiemu w planach jego nie wadząca...
   Wieniawa powrócił do Rzymu i do końca, tj, do pełnego zaangażowania się Włoch w wojnę, pełnił swych obowiązków, a z jakiemi sukcesami tom już o tem pisał. Gdzieści tam jeszcze zdołał w jakiem towarzystwie opłacić wysyłki paczek żywnościowych dla jeńców naszych po obozach u wroga rozsianych. Grosz to musiał być spory i na długo nastarczył, bo te paczki docierały jeszcze w rok niemal po śmierci Jego... W czerwcu 1940 wydostał się z personelem do Lizbony, aliści Jego jedynego już do Londynu nie ściągnięto. Własnym się kosztem wydostał okazją do Nowego Jorku, skąd na wszelkie sposoby zabiegał o to, by jakibądź przydział do armijej polskiej dostać...
Oto jeden z listów rozlicznych, co ich do Sikorskiego słał:
"Panie Generale,
 Pismo Pana Generała z dnia 1 października 1940 (Prezes Rady Ministrow, 1. dz. 407 XXII/40) zostalo doręczone mej żonie przez Konsulat nasz w Nowym Yorku dopiero 9 stycznia 1941. Ubolewam niezmiernie nad tym opóźnieniem.
  Jak Pan Generał zapewne przypomina sobie, jeszcze podczas spotkania w październiku 1939 zgłosiłem kilkakrotnie moja chęć powrotu do armii bez względu na rangę i powtarzałem ją kilkakrotnie z Rzymu. I dziś choć zdobylem tu poważny warsztat pracy jako redaktor naczelny "Dziennika Polskiego" w Detroit, oznajmiam, iż przyjmę chętnie "jedno ze skromnych stanowisk dowódczych w wojsku polskim na terenie Wielkiej Brytanii" w myśl propozycji Pana Generała. Zmuszony jestem jedynie prosić Pana Generała, by żona moja i córka, ktorych nie moge zostawić w Ameryce bez środkow do życia, mogły sie udać zemna do Anglii. Mam nadzieję, że przydadzą się jako sanitariuszki lub w pracy świetlicowej.
  Przy sposobności muszę zaznaczyć, że zupełnie nie rozumiem, jakie zastrzeżenia może mieć MSZ przeciw memu wyjazdowi z Rzymu, skoro postąpiłem ściśle według instrukcji ministra Zalewskiego, że w razie przystapienia Włoch do wojny mam się zachować identycznie jak przedstawiciele Anglii i Francji. Tak też postapiłem i inaczej przedstawiciel Polski postapić nie mógł..."
A oto jedna z odpowiedzi Generala Sikorskiego:
"NACZELNY WÓDZ
Panie Generale,
 Dzisiaj dopiero przedłożono mi list Pański z 12 IV ubiegłego miesiąca. Jako żołnierz rozumiem Pana Generała. I chociaż Jego przyjęcie do wojska natrafia na liczne i zdawałoby się niepokonane trudnosci, rozstrzygam je w duchu pozytywnym. Wierze, ze mogę przy tym liczyć na bezwzgledną lojalność żołnierska z Pańskiej strony.
 Oczekuję tu incognito na warunki atmosferyczne umożliwiające mi powrot natychmiastowy do Wielkiej Brytanii. W Londynie załatwie te sprawe formalnie i zgodnie z naszymi ograniczonymi obecnie możliwościami.
  Z pozdrowieniem żołnierskim
                                              W. Sikorski "
   Ano...byłoby to i piękne wielce, gdyby prawdą było. Wieniawa żadnej wojskowej nominacji nie otrzymał od Sikorskiego, a jedyne co ów miał do zaproponowania ex-szwoleżerowi to... ambasada na Kubie...  Nie wiem, czy można było w tamtem czasie znaleźć placówkę bardziej jeszcze i marginalną... nie wiem, czy świadomem zamysłem Sikorskiego było Wieniawę tak upokorzyć... Wiem, że ten, troską o rodzinę kierowany, koniec końców tegoż ochłapu przyjął. W tem czasie bowiem już nie pracował dla detroickiej gazety, a żył z... oprawiania książek... 
   Goryczy dodatkowej nie oszczędzili Mu byli piłsudczycy, którzy Sikorskiego od czasu zawarcia układu Sikorski-Majski ze Związkiem Sowieckim mieli za zdrajcę sprawy narodowej, a teraz i Wieniawy po przyjęciu nominacyi w poczet zdrajców narodu niemalże policzyli...
   Tego wszytkiego już i nadto było na siły Ostatniego Szwoleżera. Najpewniej rozumiał On już i przódzi w swoim honoru poczuciu, że dalsza Jego życiowa droga może już tylko w niesławę Go mniejszą czy większą zaprowadzić... Zapewne już i postanowił o sobie, czekał jeno na tejże upokarzającej nominacyi potwierdzenie, by po śmierci Jego rodzina miała od rządu zapewnionej renty, jako po urzędniku państwowem tej rangi.
Pierwszego lipca 1942 roku, dokładnie o 9.00 na taras mieszkania przy nowojorskiej Riverside Drive 3 wyszedł w piżamie, na chwilę przyklęknął, zapewne się modląc, po czym przeskoczywszy przez poręcz, runął pięć pięter w dół... W kieszeni znaleziono kartkę z pożegnaniem, kończącą się zdaniem "Boże, zbaw Polskę!"
   Dwa dni później odbył się pogrzeb Generała na nowojorskiem cmentarzu Calvary. Nad grobem przemawiał ambasador Jan Ciechowski i odśpiewano Mu "Pierwszą Brygadę" oraz "Śpij kolego w ciemnym grobie", ale nie było wymarzonych szwoleżerów, ni lawety, ni konia.... Na konia i lawetę musiał czekać do swego drugiego pogrzebu... w 1990 roku na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie...
                                                 
Przepięknego wiersza poświęcił Mu nie byle kto, bo Kazimierz Wierzyński:
" NA ŚMIERĆ WIENIAWY
Noc wlecze się niejasna i gubi się droga,
Jakże trudna śród ludzi i jak wobec Boga.
Noc dłuży się i widma się schodzą na jawie:
Spaliły się królewskie komnaty w Warszawie.

Noc jest pełna zamętu, rozpaczy i swarów,
Jeden cień się nie rozwiał, przystał do sztandarów
Jeden cień, co był żywy, na wojnę wiódł sławną,
Na Kielce i na Wilno. Ach, jakże to dawno!

Jak przebić się w tę młodość, jak wrócić po swoje,
Gnać przez błonia, w tornistrze układać naboje!
Pieśni śpiewać i znowu się w bitwie meldować,
Ciemna nocy, jak iść tam? Odpowiedz i prowadź.

Huczy zamęt. To wojna. Zajęczał rykoszet.
Ludzie giną. Spakował tornister i poszedł.
Nie, powiodła go pylna śród wierzb srebrnych droga,
Ciemno było dla ludzi, lecz jasno dla Boga.

Wybrał ziemię nie naszą i brzozę nie swojską,
Obcy cmentarz i obce żegnało go wojsko.
Lecz on jaśniał, szedł w młodość, powracał po swoje,
Ktoś po salwie podnosił z murawy naboje.