O wytokach, nadzwyczajnych effectach drążenia wnętrza, zastosowaniu fizyki w historii i o nędznych wschodnich podróbkach...II

  Jest niewątpliwą Lectorom trudnością wystawić sobie usarza takiem, jakiem go mięli w jego czasie przed sobą wrogowie, a to najwięcej za tą przyczyną, że owo imaginowanie skażonem już jest narzuconemi nam poniekąd obrazami już to kinematograficznemi, już to tradycyjnemi, a i poniektórym oglądem na żywo grup rekonstrukcyjnych niektórych, co kosztem własnem niemałem w pancerze, konie i oręż dawny się zbroją i moderują, by inszym ów pozór dawności wystawić. Nieszczęście całe w tem, że i owi na tychże samych obrazach się pasą, mało kiedy do poważniejszych naukowych opracowań sięgając. Gorzej jeszcze, że obrazów i konterfektów malowanych nader skąpo jest tych z epoki, a i pomiędzy niemi nie brak takich, co autor usarza więcej imaginował, niźli prawdziwie żywego widział, a nawet jeśli i widział, to na szczegóła jakie drobne uwagi nie obracał... O tworzących obrazy kinematograficzne to już w ogóle szkoda słowa nawet i jednego, bo tam po największej części, ci co lafę za konsultacyję historyczną biorą, luboż ze szczętem same niedojdy niedouczone, luboż ich nikto ani słuchać myśli, dość że effecta są opłakane i dzięki temu na przykład w chyba każdym polskim filmie widzicie husarię kopię w marszu w ręku dzierżącą...
   Tymczasem zaś owi po primo w przemarszach ani jej dźwigać myśleli, bo na cóż ramię męczyć, skoro owa póki co może wygodnie z tyłu na wozach z pachołkami jechać, chyba że pochód jest paradny jaki, gdzież owa asysta za czyim pogrzebem jedzie, ślubem czy gościa witać ma dostojnego, a to i proszę... natenczas owa kopia jest niczem gala banderowa pełna na okręcie, której przecie nikt do bitwy nie podnosi... Jest i ta jeszcze możność, że oto pochód idzie przez kraj już wojną ogarnięty i w każdej gdzie chwili idzie czekać z wrogiem przeprawy, a to na to i słuszna, by kopijej mieć w pogotowie, aliści nawet i wtedy nią ręki nie męczono, bo na to służył wytok właśnie...
   Nim przecie do wytoku przejdziemy, o inszem koncepcie tejże kopijej "odchudzenia" i zarazem nie tylko odciążenia, ale i wręcz znakomitego jej walorów poprawienia napiszmy. Owoż macie poniżej przekrojonej jakoby (od lewej) piki piechocińskiej, kopijej husarskiej i dawniejszej, średniowiecznej rycerskiej:

  Zrazu widać w czem sekret z nich każdej: piechocińska zda się tęgą i srogą, rycerska dziwacznie wymyślną, zasię husarska delikatną i kruchą... O dziwo, w praktyce jest z niemi dokładnie odwrotnie... Zrachujmyż jakie siły na nie działają i jakaż ich rola... Piką ma piechur uderzyć dobrze a mocno i ostatnia rzecz, jakiej by ów pragnął by mu się przy tem uderzeniu złamała, rycerzowi i husarzowi przeciwnie: połamanie się kopii przy zderzeniu jest wręcz koniecznym, bo jej rolą jest przeciwnika w pancerzu z siodła wysadzić (rycerz), luboż okrom tego pieszego pikiniera siegnąć i obalić, drogi dla szarży dalszej otwierając (husarz). Siła tego zderzenia przy tem tak wielka, że gdyby kopia w drzazgi przy tym nie szła, a przeciwnie... całość zachowując, przeniosła by ten impet zderzenia na rycerza czy husarza, wielce wątpliwe, czy by ów jej poradził w ręku utrzymać, ale jeśli nawet to nie wiem zali by mu od tegoż uderzenia ramienia nie wybiło, a bodaj by mu ono jeno zdrętwiało jako, to przecie to rzecz arcyniebezpieczna, gdy ów w gąszcz bitewny wjeżdża i ma prawicy choćby na sekund paręnaście ledwie władnej... Ergo: tak jedna jak i druga kopia winny zadania swego spełnić, ale roztrzaskując się zrazu przy tem, by nią atakującemu samemu nie być groźną czy zawadną! Przy tem rzecz arcyważna, by jej wycelować jak najściślej w określone na ciele (pancerzu) przeciwnika miejsce, gdzie nie grozi nam, że się po krzywiźnie pancerza ześliźnie, luboż nie trafiając, sprawi, że to atakujący się na oręż tamtego nadzieje niczem na widelec ziemniak!

   Pieszemu wycelować łacno: walczy z bliska, piki czy lancy ma krótkiej, to i odrobina zdolności, experiencyi co więcej i dopnie swego. Husarzowi i rycerzowi przeszkadzają dwie siły, których pojmiecie łacno ująwszy w dłoń jakiego pręta dość długiego... Cóż widzicie? Że Wam ów pręt obwisa tem drugim końcem? Otóż to właśnie... Pod własnem ciężarem ów nam obwisa, celowanie utrudniając, a przecieśmy niewprawni i na nogach stojąc tejże próby czynim! Weźmyż teraz, że nam tego przyjdzie czynić i z konia, i w pędzie, gdzie na logikę wziąwszy owa kopia nam z każdem końskich kopyt od ziemi odbiciem będzie wyczyniać ósemki i wahadła jakie tem większe, czem ona cięższa i że przy tem znów to dla niej nowe powstają naprężenia, których owa bez szwanku znieść musi, czyli onej wytrzymałość na zginanie staje się kwestyją zgoła pryncypalną.   Mógłbym Wam tu wzorów podawać i wywodzić obliczeń, których najpewniej jeden Vulpian by co pojął, dość rzec będzie, że właśnie taki profil jak w kopijej rycerskiej (3) owo obwisanie się i zginanie utrudnia, zatem rycerzowi rzecz czyni łacniejszą. Husarzowi jednak tego jest przymało, bo ów ma kopii najmniej o dwa metry dłuższej, ergo sam zabieg owego fantazyjnego żłobienia da mu niewiele, bo kopia cięższą będąc, i tak mu końcem do dołu ciążyć będzie... I na to właśnie przemyślni mądrale jacy wykoncypowali wykorzystać tegoż samego prawidła, które znane każdemu, co próbował zgiąć jakiego pręta grubego, zasię tejże samej grubości rury, w środku pustej... Owej nie dość, że lżej dźwigać, to jeszcze nie ugina się tak okrutnie. Przemyślność owa zatem przywiodła zbrojmistrzów husarskich k'temu, by drzewka na kopię husarską przecinać po długości i od ostrza po samą tzw.kulę, za którą husarz dłoń jak za osłoną chował, ale i na której chwytu miał pewniejszego, wydrążać onej, by jej pustą we śrzodku uczynić. Tem więc sposobem uzyskali tyle, że drążona i pusta środkiem kopia husarska (2) od piki piechura (1) będzie pięciokrotnie bardziej wytrzymałą na zginanie! Inszemi słowy ważąca tyleż samo kopia zniesie pięciokroć większych obciążeń niźli pika. Odnosząc do konkretnych zachowanych egzemplarzy można wyliczyć, że dla piki o średnicy bliskiej 40 mm i kopii o średnicy zewnętrznej 60 mm i grubości ścianki profilu 2,5 mm, ta druga mieć będzie 2,8 raz mniejszego pola powierzchni przekrojowego profilu, ergo kopia ta jest 2,8 raza lżejszą od piki o tejże samej wytrzymałości... Już słyszę głosy, że przecie 2,5 milimetra ścianki to tyle, co nic i jakże to tem wojować?* Odpowiadam: rzadko husarzowi potrzeba było przeciwnika zbroje jakie tęgie dziurawić, a jeśli już przeciw jeździe pancernej szła sprawa, to starczyło onego adwersarza wysadzić z siodła. Wielekroć częściej szło jakiego kozaka, pikiniera niemieckiego czy szwedzkiego, arkebuźnika, huzara, strzelca czy janczara obalić i szyku onych rozerwać. Na to starczyło nie tyle mocy tej kopii, co siły pędu całego z koniem husarza, gdzie owa kopia nieledwie służyła jakoby za grot jedynie tej umownej włóczni, którą tu był husarz... A że i ścianka cienka, to i pękało toto w drzazgi natychmiast, czyli zachowywało się dokładnie tak, jak tego husarze oczekiwali...:)

  Ano i pora by może już była rzec co nareście o tajemnicznych wytokach, ale że znów nam się ta nota nadto długą czyni, poczekają one wytoki co spokojnie do noty kolejnej, podobnie jak i , nadziei pełnym, Lectorowie Mili...:))

_________________________

* Dodać potrzeba, że wielokrotnie nam źródła pisane wspominają (choć takie akurat egzemplarze się nie zachowały, a ściślej na zachowanych nie ma żadnego śladu takich oplotów i wzmocnień), że kopie husarskie okręcano po sklejeniu rzemieniami lub włóknami konopnemi, zasię i smołowano, co rozumieć należy nie w dosłownym sensie, ile raczej w zapuszczaniu całości jakimiś pochodnymi procesu uzyskiwania smoły drzewnej, zatem mogło chodzić i o zapuszczanie drzewiec spirytusem drzewnym, jak i o jej rzeczywiście wzmacnianie jakąś rozrzedzoną smołą.