O wyplenianiu kołtuna...

  Zjawisko to dawno zamierzchłe, a przynajmniej w tem sensie, w którem kołtun swoiste czynił z włosów monstrum, bo kołtun i kołtuństwo pojmowane jako charakter ludzki ma się niezgorzej i nie zanosi się, bym za mego żywota miał sposobność o końcu jego pisać... Czemże był ten kołtun osławiony?
   Najprościej rzecz by rzec: miszkulancją jaką potworną powstałą z włosia niemytego latami, przesyconego tłuszczem, brudem, zbitego i sfilcowanego na podobieństwo jakiego półproduktu pod derki czy kapy. To, że się kmiotkowie naszy może i mało domywali dawniej to rzecz jedna, przecie nawet i uhodowawszy takiego na łbie potworu, szłoby go i jednem nożyc cięciem pozbawić się rychło... cóż, gdy na przeszkodzie znów stał latami wypielęgnowany zabobon, że komu kołtuna utną, niechybnie innemi przypłaci to chorobami, w tem i ślepotą... Tym, którzy nadal tego imaginować nie umieją, przedkładam przykład dziś częsty, gdy młódź jaka, luboż i jacy artyści hodują czego, co się dredami zwie... Owoż te dredy to nic inszego, jak nasz kołtun dawny, jeno w ochędóstwie (a przynajmniej takiej żem nadziei) hodowany...
    Aliści nie struktura czy kształt owejże naszej narodowej specialitas (plica polonica) sprzed wieków mię dziś zajmuje, jeno kres onemu nareście położony... Zajmujące się niem cależ niemal poważne persony przychodziły z czasem do konkluzyj tak uciesznych, jak medyk królewski Leopold Lafontaine, który Anno Domini 1792 wywiódł, że się tegoż paskudztwa nabywa drogą płciową i że "zwinięcie się włosa jest oznaką naturalnego przesilenia choroby", atoli nie ma co nadziei pokładać w odcięciu onego, bo "mieszcząca się w nim materyja chorobowa rzuci się na inne ważniejsze części ustroju (mózg, płuca, żołądek etc.) prowadząc do ciężkich schorzeń, a może i do zejścia śmiertelnego." * Nie od rzeczy dodać, że się z niem zgadzali i bracia Śniadeccy, a i lat wiele później Tytus Chałubiński, których przecie wszytkich za roztropnych mamy...
   Aliści Anno Domini 1830 w krakowskiem przytułku dla obłąkanych, pensjonariusz jeden tameczny w napadzie szaleństwa, obciął sobie onegoż kołtuna i, ku powszechnemu zdumieniu, żył dalej, ciesząc się niezgorszym zdrowiem, wyjąwszy naturaliter tą przypadłość, co go pod dach przytułku zawiodła...
    Natchnieni tąż inspiracyją poczęli doktorowie, zrazu nieśmiało i z ostrożna, przecie kołtunów amputowywać, chorych bacznym przy tem poddając obserwacjom. Na poczesnem tu miejscu trzeba wymienić krakowskiego przyszłego prezydenta miasta, doktora Józefa Dietla, który już i przódzi licznemi się wsławił w branży skandalami, a to mianowicie dysertacyją o tem, że można płuc zapalenie uleczyć krwie przy tem choremu nie upuszczając. Ówże przebadał znajdujących się w zasobach krakowskiej kliniki przyuniweryteckiej 55 zachowanych kołtunów i nie znalazłszy w nich niczego nieprawidłowego anatomicznie i chemicznie, podjął się własnej z kołtunem krucjaty... Wyjednał w namiestnictwie nakazanie lekarzom galicyjskim, by mu wszystkich przypadków "kołtunowych" przysyłali, luboż sami badali i sprawozdania słali. Po przebadaniu z górą tysiąca przypadków najmniejszego się pomiędzy kołtunem a inszymi przypadłościami nie doszukano związków, zasię powzięto myśl zdrową, by kołtuny począć obcinać
    Ano i tak, Mili Moi, tu jest rzecz najwięcej mię zajmująca... Imaginujcież sobie, żeście w tejże są właśnie potrzebie, by lud ciemny ku temu nakłonić... Jak pojmuję ja nasze wspólne z wszelkiemi pomiędzy ludemi kampaniami, odbyłoby się to tak, że wolentarze wszelkiej maści zbrojni w nożyce w jednej, a broszury oświatowe w drugiej ręce, nawiedzali by miesiącami i latami wsie i miasteczka, prosząc, napominając, przedkładając, znosząc cierpliwie drwiny i szyderstwa, niechęć jawną i ukrywaną włościaństwa naszego. Po latach kilku by z dumą może na jakich zjazdach aktywistów się procentami skuteczności przechwalali, ugór jednak przed sobą pozostały na lata dalszej posługi rachując... Z czasem w rzecz by się i może kler włączył światlejszy, gazety wszelkiej maści i tak pospólnem wysileniem po jakiem ćwierćwieczu może by jeszcze ostatnich kołtuna nosicieli nowe już pokolenie szyderczo palcami wytykając, do postrzyżyn przymuszało... A jakiż tego ekspens całkowity? Aż porachować strach...
    A Dietl rzeczy załatwił samojeden, bez grosza dodatkowego nakładu i w bodaj wszystkiego w niedziel kilkanaście... Jak? Ano konceptem, co tyleż onego geniuszu dowodzi, co i znajomości naszej ułomnej natury... Uprosił on bowiem znów namiestnictwo, by władzom wszelkim lokalnym solennie nakazać skrupulatne kołtunów spisywanie i prowadzenie onych rejestrów. Że przy tem wzbronił jakichkolwiek o celu tego udzielać objaśnień, wraz chyr poszedł, że to władze na to czynią, by nowego od bród i czupryn wprowadzić podatku... A potem starczyło tejże plotce nie oponować: w niespełna pół roku się ludek galicyjski dokumentnie sam wystrzygł i wygolił...:)
_________________________

* Rozróżniano kołtun właściwy, szlachetny (plica nobilis), miejscowy, utajony, gorączkowy, latający [okrutnie bym chciał takiego obaczyć - Wachm.], chroniczny, a co najpiękniejsze chyba, to kołtun samiec i kołtun samicę...:) Pośród przyczyn powstawania wyliczano: picie wód mineralnych, spożywanie "mieszanin pokarmów rozpalających zaostrzonych trunkami różnego rodzaju oraz ryb gotowanych na sposób żydowski(!)"
                                                                          .