O wojnie pludrów długich z krótkiemi...

  Rzecz się tyczy Francyjej po roku 1814, aleć przecie nie tylko.  Za panowania napoleońskiego był się wykształcił cależ nowy styl, takoż w meblach i zdobieniach, empire'm zwany, jako i w ubiorach powszechnie zażywanych. Wieleż by o niem rozprawiać przyszło, nam atoli tu jeno garści szczegółów najcelniejszych spomnieć się godzi... Proweniencyją swoją ubiory męskie napoleońskiej doby się z pola bitwy wiodły, czemu i dziwić się trudno, skoroć Napoleon wszytko co miał, armii zawdzięczał i sam się po wojskowemu nosił. Po prawdzie mundury na dworze znamy już i od Ludwika XVI, ale mundur tamtych czasów liberyję bardziej przypominał. Za Ludwików ostatnich dworak bardziej miał salonowca bawidamka wystawiać, tedy oficyjerów na pałace nie proszono. Takoż i dla tej przyczyny, że kondotierzy rozmaici często i gęsto się i o pospolity bandytyzm ocierając, raczej nie temi personami byli, któremi by się na dworze chwalić chciano. Napoleon przeciwnie, antenatów znamienitych nie mając, ni pokrewieństwa z inszemi domami panującemi, czyli też arystokratycznemi, nie miałże kogo na dwór swój wprowadzać, okrom oficyjerów własnych... Aleć przecie i nie tylko za ich sprawą ubiór na dworze się odmienił. W dobrem tonie byłoż nawet i u cywila podkreślać nieustannie (poprzez krój, sukna gatunek, ozdoby poniektóre), że w jaki tam bądź sposób, aleć był ci on luboż i jest z armiją powiązan, temuż niedługo i po urzędach się wykształcił mundur cywilny.

   Za okazyją rzec się godzi, iże mundury te cależ udatnie służyły męskiej sylwety ukazaniu. Byłże swoisty kult męskiej tężyzny i nie bez kozery za empire'u w modę wchodzą wszelkie onejże wystawienia sposoby, jakoż to sporty wszelakie, na wolnem powietrzu zabawy, przechadzki, kąpiele. Wzorów antycznych w klasycyźmie szukając, najwięcej po posągach zachowanych widać zaraz, że munduru krój temuż górą służył, by jako kto popiersia rzeźbić będzie, muskularność podkreślić, ale i fantazyjność, zawadiackość... Temuż podwyższenie w ubiorze stanu, zagubienie nadto ciężkich i szerokich bioder, temuż uwagi zwrócenie na górę ciała całego, na pierś, szyję, głowę wreszcie... Tedy kamizelka krótsza, podwyższona, wąska i obcisła, bez fałdki najmniejszej... na nią strój zasadniczy, u nas czas długi mylnie frakiem zwany, aleć to przecie nie z angielskiego fraka, choćby i mundurowego się wiedzie, jeno z francuskiego mundurowego "habit", takoż obcisły w talijej i na piersi, zasię z ramionami szerokiemi, a jakoż komu natura w tem mieśćcu poskąpiła, epoletami ogromnemi niedostatek cależ udatnie rekompensować przyszło*, takoż szamerunkiem bogatem, czy chocia kierunkiem klap wycięcia... Poły tegoż surduta, co z przodu wycięte, z tyłu w jaskółczy ogon się schodziły, na tamte czasy prawdziwie dowodząc, że ten, cóż munduru tego tworzył, wiedział, że swobodny ruch ciała całego, nóg osobliwie, personie wojskowej najważniejszy. Przygarstek nieduży prospektów uniformów owych najdziesz tutaj, Czytelniku Miły:

http://www.bossowski.pl/biwaki-napoleonskie/mundury-na-rycinach/mundury-francuskie/

http://www.bossowski.pl/biwaki-napoleonskie/mundury-na-rycinach/mundury-ksiestwa-warszawskiego/

 Wieleż późniejszych mundurów zdradzało, że twórcy przy kominku, nie w polu, je wymyślali... A to płaszcz był zbyt długi i ciężki, a to surdut z przodu nie wycięty, cięgiem się o uda obijał, a to spodnie nadto szerokie, luboż też cale przeciwnie nadto wąskie, jako w armijej naszej 1815-1830, gdzież fizylierom naszym przychodziło przed inszymi do dwóch godzin wstawać, bo się w nogawice na mokro wbić i nade ogniem suszyć już na ciele własnem... bo się Konstantemu opięte męskie łydki nad wyraz urodziwemi wydawały...

   Sam cesarz się w redyngocie** szarej najchętniej obnaszał na zielonem mundurze pułkownika szaserów gwardii***, chyba że to niedzielny dzień był, tedy odświętnego dlań munduru grenadyjera (niebieski z wyłogami białemi) zażywał. Buty z cholewami, za Napoleona i oficyjerów sprawą przystępu na salony postąpić stały się godne.

   Wracającej na tron dynastyi burbońskiej w osobie Ludwika Ośmnastego wszytko to przeszkadzało sielnie, na kroku każdem obrzydłego mu przecie Korsykanina przypominając. Król za cel postawił był sobie powrót do tradycyjej swegoż brata i tejże ciągłości przywrócenie, co to się w stylach ludwikowych jeno nomerami odmieniała... Dodajmyż, że i sam król, po dwóch dziesiątkach emigrackiego losu, był człekiem leciwym (hmmm...i kto to mówi?:)) i zgorzkniałem wielce. Wiedział przecie, że nie jeno o ubiory idzie; oficyjerowie napoleońscy dla ubóstwa swego, spensyonowani na połowie żołdu, aliboż i bez niego, jeślić całkiem dymissyą odprawieni, swoje redyngoty i wysokie buty donaszali głównie temuż, że na inszą przydziewę ich nie było stać. Aliści to represyjom reżimu nowego zawdzięczać, że wrychle ubioru swego niczem sztandaru buntowniczego zażywać poczęli.

  Byłże precedens pewien, albowiem jakoż po śmierci Katarzyny II rządy w Rosyjej Pawłowi I przypadły, ówże na mać swą rozsierdzon wielce, nie tylko nowych strojów zakazał, aleć i w ogólności w strojach się do czasów sprzed 1775 kwapił i gdybyż mu pofortunniło dłużej panować, któż wie, zaliby swego nie dopiął...

  Jednako co Rosyja, to nie Francyja, a Ludwikowi tegoż umknęło, że tem czasem, gdy on starych strojów donaszał, całej Europie na praktyczniejsze nowomodne przejść było. Włosów na wzór antyczny czesanych ładniejszemi widziano niźli peruk pudrowanych, czy harcapów. Podobało się i niewiastom widzieć mężczyzn z talią wysoką, torsem zgrabnem w wysokich cylindrach i spodniach długich słuszność postury podkreślających. Liberyje złotem przeszywane, jedwabie i trójrożne kapelusze się nowemu pokoleniu śmiesznemi widziały...       

    Samże i król się na dandysa nie nadawał, opuchniętym i schorowanym będąc, wrogiem się stał wszytkiemu, co sprawność podkreślało. Aleć przecie nie utrzymało się żądanie onegoż, by się stroju dawnego z perukami, porciętami krótkiemi zwanemi culottes, pończochami jedwabnemi, pantoflami i przy szpadzie trzymać... Nawet i otoczenie dworu mody jakiej pośredniej probować poczęło, tedy się wraz stan w ubiorze męskiem obniżył, kołnierzy stojących na rzecz wykładanych z angielska zarzucono z klapami jedwabnemi, by pokazać że wojna sukna nowomodnego z jedwabiem cależ nie rozstrzygniętą... Utarłoż się wreszcie, że stroju Burbonom miłego jeno na dworskich balach i przy okazyjach jakich extraordynaryjnych wymagano, przy czem  godzi się rzec, że nie jedyny dwór francuski się tutaj sztywno wielce dawnego trzymał... Sporów o pludrów długość całego stulecia przyszłoż doświadczać i bodajże kresu temuż dopiero zdarzenia z 1903 roku położyły, jakoż się zbliżenia Angielczyków z Francuzami poczęły... Najsamprzód król Edward VII wizytował Paryż i prezydenta Loubeta, zaczem jakoż do rewizyty przyszło Edward zapragnął gościa Orderem Podwiązki uhonorować, coż stroju ceremonijalnego z pludrami krótkiemi i pończochami wymagało... Loubet, zalęknion wielce, że się na śmieszność względem rodaków swoich wystawia, przedkładał, że jeślić to nawet i u Angielczyków mus, onemu radziej orderu się wyrzec, niźliby miał łydkami w pończochach łyskać i sempiterną w pantalonach przykusych...  Dopiroż tego Angielczykom trza było, by rzeczy przekoncypowawszy, k'temu przyszli by order na poduszce dekorowanemu podawać...

____________________

*  Cesarz sam się tegoż odżegnywał, zapewne tegoż wiedząc, że przy swej posturze nie nazbyt okazałej, epoletami nadto dużemi by się śmiesznym wystawił.

**Redingote (ang.riding coat) - rodzaj wierzchniego płaszcza z pelerynką i wysokim kołnierzem, rozszerzanego od pasa w dół, nader przydatny w podróży, zwłaszcza konnej.

*** fr. chasseurs à cheval lub chasseurs à pied; od chasseur – strzelec, myśliwy, à cheval – konny, à pied – pieszy... w tem przypadku o strzelców konnych idzie