O czerwcowych czynnościach gospodarskich...

  Nim do jakiej noty święta pułkowe zbiorczo w tem miesiącu wypadające przejdę, nie godzi się dziś przypadającego święta,   23 Pułku Ułanów Grodzieńskich 

ostawić bez toastu za pamięć pułku godnego...:))

  Ano... zatem tedy, w imię Boże, za kilkakroć tu już przytaczanym Teodorem Zawackim (styczeń, luty, marzec, kwiecień, maj), poczynajmyż z tem, co się do pory Czerwcowej przynależy, toż najpierwsze mając na względzie przykazanie oracze:
"Czerwca oracz obchodząc łąki albo zboże,
pokłada w myśli jakie gumno nawieść może."

   Ku pocieszeniu własną jaką nieczynnością strapionych, napomnienienie Authora samego, że to nie stracone zachody, bo "wdzięczne lato, gdy nastąpi, samo robotę pokazuje, gospodarze dobrzy po polu się snują, jedno chcieć, nauczy każdego leniwego pilny, co rano wstawa i roboty swe zaczyna".
orać na ugór i gnój wozić, a gdy kmiecie gnój na pole wożą, lepiej żeby z pola darmo nie przyjeżdżali, niech każdy przywiezie za każdem razem kamieni kilka, bo się to przyda i do murowania i do burku, tam gdzie murują, abo burku potrzeba.

  Plewidła pilnować pilno, nie tylko w ogrodziech ale i w zbożu, a kiedy pielą w ogrodzie abo w polach, opiołki w oborę nosić abo kędy daleko wozić, bo z tego jesienny gnój być może. Niektórzy je płóczą (pisownia oryg.-Wachm) i dają bydłu; niektórzy przechowywają je przez zimę, któremi potym bydło karmią i powiadają, że rado to bydło je. Toż czynią z nacią marchwianą i z rzepną.

Gnój roztrząsać i podorywać w ostatniej kwadrze.

Poźny len siać około św. Wita*

Stodoły, brogi , spiżarnie** uprzątać, śmieci i mierzwę z nich wyrzucać i, czego w nich niedostaje, sporządzać, brogi poszywać, bojowisko*** polepiać i ubijać, aby wyschło.

Marcowe owieczki i baranki słabe w tym miesiącu przedawać i na zjedzenie bić i strzedz, aby na łąkach nie bywały, bo zdychają od trawy z łąk.

Lecie w przypołudnie trawy siec w ogrodziech, w sadziech, a bydłu podawać; pokrzywy też młode bydłu najlepsze i prożne się kąty chędożą, póki nie parzą; rano je siec, bo na ten czas nie parzą.

Pastewników dojźrzeć, aby dobre ogrodzenie w nich było.

Lecie ryby suszyć najlepiej, kto chce dobre mieć.

Płótna białe strzedz, aby na dżdżu nie legały, kiedy się zadżdży, bo mu będzie szkodzić.

U stawów, kiedy się ryby trą, zawsze straż mieć jako i na wiosnę.

Owcom w tym miesiącu soli dawać, zmieszawszy z trawą, gdy sucho.

Barany odłączać od owiec i tak je przypuszczać do owiec, aby się jagnięta na czas dobry lęgły.

Czerwcowy deżdż (pisownia oryg.-Wachm.) jarzynom pomaga.

Gdy gnój na rzepę wywożą, tedy mierzwę z gumna kłaść w oborę.

A iż na ten czas muchy się przykrzą ludziom, dobry gospodarz nie ma ich cierpieć w domu, ale je gubić; jako je gubić [...] pierwszy sposób: rostą w lesie czerwone bedłki muchowądzie nazwane, te wziąwszy usiekać i na glinianej misce mlekiem zalać i włożyć, gdzie muchy są, która tego skosztuje zaraz zdechnie. Niektórzy je też tak łowią: wziąwszy garniec czynią pod spodkiem dziurę wywracają ją na wierzch, worek uczyniwszy przy garncu na dole, a ten worek w garniec kładą zaciągnąwszy go sznurkiem, który u worka bywa, a tę dziurę na wierzchu (która ma być tak wielka, żeby palec w nią wleźć mógł) smarują trochę miodem, także i wewnątrz garniec. A gdy muchy na miód wlecą, zatykają chustą wzgórę dziurę i trzęsą garncem i tak wypadają w worek uczyniony przy garncu, potym rozciągają worek i podeptują je z worka wyrzuciwszy, albo też na ogień, abo w wodę wyrzucają.

Mieć pilne baczenie na rojenie pszczół, po Świątkach zaraz i około Bożego Ciała aż do św. Małgorzaty, bo pod ten czas poczynają się roić i trwa to rojenie aż do piąci niedziel zupełnych, czasem i dłużej; a pospolicie cztery godziny przed południem, a trzy po południu roją się [...]

Pszczoły ulewnicze przy każdym rządnym folwarku miałyby być, chmielnik także i gołębieniec, bo to bez kosztu i nakładu pożytek czyni; barci też przyczyniać, bo z barci taki pożytek przychodzi jako z inszych dochodów, a na Podolu pasieka.

Na niektórych miejscach sieją tego miesiąca proso.

Drzewa jeśli bardzo obrodziły, podpierać i obłamywać czerwiwy**** owoc

Łąki kosić, siano zbierać. [...]

Kmieć, który ugoru przed żniwy nie poorze i sprawować nie pocznie, takiemu urobek hamować.

Tego i przyszłego miesiąca mleko najsłodsze i najtłuściejsze bywa i dla tegoż najlepsze i nazdrowsze. Gospodarz, któryby chciał mieć dobre masło i sery w domu dla siebie przez cały rok, tego miesiąca i przyszłego masło robione i sery ma pilno chować.

W tymże też miesiącu owce strzygą i byka do krów przypuszczają.*****

Można też siać wykę i sześciorakie zboże dla bydła.

Przed żniwy powrosł nagotować dla wiązania snopów. Nagotować też nim się poczną żniwa, co należy do zwożenia zboża i siana, koniom dać odpocząć i karmić je dobrze, aby, gdy przyjdzie zboże z pól wozić, niepoustwały.

Ziół wonnych dla wanny [kąpieli-Wachm.] i ługu nasuszyć.

Lecie, kiedy chmury przychodzą, wątpliwie z wieczora może robotę nakazać; jeśli się wypogodzi tedy to, a jeśli niepogoda tedy owo, bo lecie nie tylko dzień ale i godzina szkodliwa jest zmudzić.
__________________________________________
* - 15 Czerwca
** - w edycyj wtórej Author uściślił, najwidniej za Lectorów jakiemi uwagami, że o szpiklerze (pisownia oryg.) idzie
*** - i tu podobnie, że o boisko, czyli klepisko nasze, idzie Authorowi. Po prawdzie, mnie znać z Podkarpacia, że boiskiem zwano i przestrzeń nie tylko do młócenia w stodole samej, aleć i ugniecioną do twarda podwórza część, gdzie czasem nadto mokrego, by do stodół wnosić, zwalano do przeschnięcia...
**** - robaczywy
***** - Prawdaż, MosPanowie, że człeku jednak radziej na świecie?:)