O kwietniowych czynnościach gospodarskich...

Kwiecień ziemię odżywia, krew w człowiecze mnoży,
Dobra rzecz, kto się w ten czas purgować* przyłoży.

Wszelkiego rodzaju posesyjonaci ziemscy** tego się znów dzierżyć winni, by prac o czasie dopilnować stosownem, k' czemu mi znów dziełko Imci Zawackiego ("Memoriale oeconomicum" z 1616 roku) posłuży, porad dla miesiąca dając kolejnego, continuum do już podanych ( stycznia , lutego i marca ) czyniąc :

"- Kury indyjskie***, domowe, kokoszy, pawy, gęsi, kaczki, to wszystko rozmnażać i inne wszystkie przypłodki, coby się jedno godziło chować [...]
- Karpie na tarcie około św.Jerzego**** rozsadzać, trzy ikrne a dwa mleczne należą do sadzenia i tak wespół mają być sadzone; a stawy te, do których ryby mają być na tarcie sadzone, trzeba zorać a gdzie to być może, przez zimę bez wody niechaj będą.[...]
- Sól kupować dla lata, przed tym nim pocznie żyto kwitnąć, dla solenia mięsa, kapusty i innych potrzeb domowych.
- Na kapustę i len rolę pokładać w ostatniej kwadrze.
- Barany skopić około Wielkiejnocy*****.
- Do bydła bydlnika przypuszczać.******
- Owce myć około Wielkiejnocy, gdy ciepłe słońce świeci.
- Bydło znowu na pole wyganiać, będzieli się już trawa puszczała.
- Gnój na kupę zmiotać, po dżdżu, w ostatniej kwadrze, bo lepiej ugnije.
- Owce strzydz około niedziele, którą zową Krzyżową abo Rogationum******, będzieli ciepło, bo prędko przeziębną a strzygąc je każdej runo związać; postrzygszy, wełnę poważywszy pierwej, schować.
- Pokrzywy z otrębami pszenicznemi kokoszom dawać w Kwietniu, bo potym dobrze jajca niosą.
- Płótno począć bielić, gdy drzewa kwitną.[...]
- Figi może przesadzać, choć już pąpowie puściły.
- Figi, pomorańcze i insze cudzoziemskie drzewka odkryć na św. Grzegorz abo wynieść z piwnice.
- Ogródki pilnie zasiać ma w tym miesiącu dobra gospodyni ziółmi pachnącemi, różej nasadzić i ziół rozmaitych tak dla wódki jako i dla wieńców.
- Młodą wierzbę, gdy się już w wodzie puści, sadzić i aby się o nię bydło nie tarło obwarować.
- Ogórki w Kwietniu sadzić na ten czas, gdy już się mrozu spodziewać nie trzeba, gdy miesiąc pięć abo sześć dni stary będzie. A sadzić je w mokrą rolą abo po dżdżu.
- Niektórzy sadzą ogórki, gdy wiśnia kwitnie. A nie razem wszystkich sadzić, (także i malonów), ale raz, dwa, trzy, jedne po drugich, a ostatnie na św. Jerzy, tedy się rychlej zdarzą, a także i malony.
- Słowiki trzeba łowić do śpiewania około św. Jerzego abo na św. Jerzy; bo po św. Jerzym ułowione słowiki rzadko się uchowują, także młode skowronki.
- Teraz już gołębiom posypować nie trzeba, bo najdą sobie na polu co jeść; ale zimie trzeba im dawać jako i inszemu domowemu ptastwu; a najlepsze są do jedzenia gołębie młode, które się na wiosnę wylęgą a w jesieni.

- Kto kaczek nie ma, niech kaczych jajec nakupi i pod kokoszy je w Kwietniu nasadzi, aby je wylęgły, żeby w przyszłą jesień i zimę miał co bić.
- Cielęta odsadzać od krów.
- Orać, dosiewać, grodzić, ogrody gotować.
- Na św. Maryją Egipcyjankę******* sieją też jeszcze niektórzy cebulę.
- Dwie niedzieli abo trzy przed Wielkąnocą sieją niektórzy kopr włoski na nasienie.
- Pod ten czas bywa bydło chude, dla tego trzeba go tym pilniej karmić.
- Winnice może pod ten czas gnoić, wyprzątać, obrzezować, obwiązywać macicę, póki wino listków nie puści.
- Także wino z beczki do beczki przetaczać można.
- W Kwietniu trą się płocice, białe ryby i okunie.
- W Kwietniu i w Maju potrzeba młode kurczęta ciepło chować, a możeli być w ciepłej izbie, bo prędko w tych dwu nieustawicznych miesiącach przeziębną.
- Pod ten czas lilija bywa, którą zbierać i wódkę z niej palić mają dobre gospodynie. [...]
- Młode drzewka świeżo sadzone, trzeba polewać około korzenia wodą z gnojnice, abo inszą zagniłą wodą, jaka jest z sadzawek, z przekopów i z inszych zagniłych kałuż; także nie wadzi trochę gnoju na korzeń ich położyć, bo tak rychlej przyjmie się, ale nie trzeba ich gnojem okładać na wiosnę.[...]
- Raków nie kazać łowić, które jajca mają. Toż ma być rozumiano i o inszych rybach, które pełno ikry mają i jeszcze się nie wytarły*********.
- W tym też miesiącu banie sadzą, dzień albo pięć po nowym miesiącu.
- Owies jako naraniej siać, bo się tym lepiej zrodzi, lepszy i plenniejszy.
- Śnieg, który w Kwietniu idzie, pożyteczny jest rolom, tak właśnie jakoby je gnojem nawiózł.
- Jęczmień ma być siany piętnaście niedziel przed św. Jakubem*********** ale orkisz raniej.[...]
- Jedenaście niedziel przed świętym Jakubem sieją na niektórych miejscach len.
- Około św. Jerzego szczepić może dwa dni abo trzy po nastaniu nowego miesiąca.
- Na św. Jerzy trzeba bydło z łąk zganiać, bo aż do św. Jerzego bywa bydło po łąkach pasione, potym już na siano i na potraw zapuszczają je.
- Na św. Marek************** niektórzy zwykli konopie siać.
- Prosa, tatarki wczas siać dla rozpouszczania bydła
- Na niektórych miejscach sieją grochy na Wielki czwartek, abo trzy dni przed nowym miesiącem.
- Młode pokrzywy zbierać i na salach abo pod dachem suszyć a dla bydła w przyszłą zimę między słomę abo grochowiny, posiekawszy je siekaczem, mieszać z sieczką i warzyć wespół w kotle i tak ciepło bydłu dawać, także i zioła, które plewią między marchwią, pietruszką i między inszemi jarzynami, bo to bydło je bardzo rado i zdrowe potym będzie.
- Gdy w Lutym i w Marcu gniazda, w których się wąsienice lęgą, nie będą zebrane, tedy w Kwietniu i w Maju zbierać je, bo na ten czas, gdy poczyna być chłodno, uciekają znowu do gniazd, gdy się we dnie, gdy słońce świeci, rozłażą po drzewie.

___________________________________________

* Hmm... jakóż by tu rzec, by kogo wrażliwego, może jeszcze przy śniadaniu czytającego, nie poruszyć nadmiernie...:)) Najkrócej mówiąc "purgować" przeczyszczać znaczy...:)
** poczynając od tych, co na hektarach rządzą, a kończąc na tych co skrzynkom na balkonie królują:)
*** o tem, cóż to za dziwo, pisalim swego czasu w nocie sub titulo "O konsekwencyjach Kolumbowych myłek dla ptactwa domowego w Polszcze"
**** z przyczyn mi niepojętych wydawca, czyli dr Rostafiński w 1891 roku tego tłomaczył jako świętego Grzegorza i na 24 kwietnia datował, gdy dzień wcześniej mamyż cale oryginalnego świętego Jerzego
***** z czego wynika niechybnie, że nie każdemu stworzeniu na Wielkanoc radość
****** Ot i zagadka nowa... Bydlnikiem w Lubelskiem zwano tasznik pospolity, co na krwawienia dobry i moczopędnie takoż przydatny, jeno czemu to bydlątkom by służyć miało akurat porą kwietniową? I czemuż tu Zawacki formy użył "przypuszczać", której bym chętniej do człeka czy stworu jakiego łączył? Zaliżby o jakiego specyalisty od bydła jeno chodzić miało? Jaki pierwowzór weterynaryjnej opieki?
******* piąta niedziela po Wielkiej Nocy
******** 2 Kwietnia
********* Tu rozumu docenić upraszam, że nijakich na to człekowi roztropnemu nie trza było terminów ochronnych naznaczać, by nie rybaczył, gdy nie pora po temu!
********** Świętego Jakuba że wypada 25 Lipca, tedy piętnaście niedziel (tygodni) przódzi wyjdzie 11 Kwietnia.
*********** 25 Kwietnia