O socyalistach...

   Zaczytując się (i zarykując radosnem rechotem co po chwila przy tejże lekturze) felietonami Imci Lama sprzed niemal półtora wieku* znalazłem w nich także i wątki nieomal prorocze...

" Schwytanie kilkunastu indywiduów, podejrzanych o knowania socjalistyczne, przez c.k. policję było najbardziej sensacyjnym wypadkiem tego tygodnia.** Jeżeli zważymy, że socjalista jest u nas stworzeniem tak mało znanym i tak rzadkim jak kondor albo nosorożec, to ściśle rzecz biorąc, sensacja nie była nawet tak wielką, jakby się spodziewać należało. Pochodzi to stąd, że od pewnego czasu ludzie przestali już dziwić się wszystkiemu.
   W istocie, skoro np. najsroższe gromy miotane przez "Gazetę Lwowską" nie mogą deputowanych sejmu węgierskiego odwieść od stawiania niegodnych interpelacji*** albo skoro koniec świata nie nastąpił bezpośrednio po liberalnych manifestacjach naszej Rady Miejskiej w sprawie rzymskiej****, to najciekawsze odkrycia c.k. policji nie mogą sprawić zamierzonego efektu. Jeszcze może tylko schwytanie sprawców jakiej znacznej kradzieży albo zapobieżenie jakiemu notorycznemu nieporządkowi - ze strony organów policyjnych, wywołałoby większe i niezwykłe wrażenie.
  Uwięzienie socjalistów dało jedynie kilku ciekawym powód do listownych zapytań wystosowanych do redakcji, co to są socjaliści i za co ich uwięziono. Na zapytania te odpowiadam niniejszym, ze socjalista jest ostatecznością wprost przeciwną delegatowi do Rady Państwa [czyli c.k.parlamentu-Wachm.]. Podczas gdy bowiem delegat nie troszczy się niczym i nad niczym nie łamie sobie głowy, socjalista troszczy się takimi rzeczami, które go wcale nie obchodzą i łamie sobie głowę tam, gdzie mógłby spać spokojnie. I jedna, i druga ostateczność jest zarówno szkodliwą, różnica zaś, oprócz powyżej wymienionej, jest jeszcze i ta, że socjalistów zamykają do kozy, podczas gdy delegatom płacą diety, jakkolwiek długoletnie doświadczenie pokazało, że środek ten bynajmniej nie neutralizuje ich bezczynności. Warto by przecież spróbować raz odmiennej i wprost przeciwnej metody, a mianowicie pozamykać delegatów, socjalistom zaś dać diety. Nie ręczę wprawdzie za skutek, zdaje mi się wszakże, że socjalista pobierający 10 złr***** dziennie przestałby być socjalistą, podczas gdy delegat mający sposobność do rozpamiętywań w miejscu odosobnionym, po dłuższej takiej refleksji stałby się może użytecznym członkiem społeczeństwa."
____________________________

* z lat siedemdziesiątych i ośmdziesiątych XIX stulecia, drukowanych we lwowskim "Szczutku" i "Dzienniku Polskim". O tem, czemże te felietony były dla ducha lwowskiej klasy średniej i miejscowej inteligencji, niechajże świadczy, że w kawiarniach tegoż grodu w dni, kiedy się ukazywały "Kroniki" Lama potrafiło dochodzić do gorszących awantur i przepychanek o najświeższą gazetę...:)
** W czerwcu 1877 policja aresztowała przybyłego z Warszawy Erazma Kobylańskiego, dość bliskiego współpracownika Waryńskiego i miejscowy młody narybek ukraińskich socjalistów w osobach Michała Pawlika i Iwana Franki...Do procesu (pierwszego w Galicji przeciwko socjalistom!) zdążono jeszcze przyaresztować Bolesława Limanowskiego i innych...
***Mieliśmy tegoż czasu wojnę rosyjsko-turecką, która po klęskach tureckich koniec końców zaowocowała m.in wskrzeszeniem Bułgarii. W początkach tej wojny Madziarowie domagali się od c.k. rządu, by wystąpił w tureckiej obronie, ani znając, że premier Andrassy (też Węgier:), skrycie już dawno przehandlował c.k. neutralność za Bośnię i Hercegowinę. Pytanie, czy Lam tu więcej pokpiwa z nierealności postulatów węgierskich, czy z ...konkurencyjnej "Gazety Lwowskiej", której przecie żaden Madziar chyba nigdy czytać nie miał możności...
**** Sprawa, która dziś może już tylko i śmieszy, przecie w swoim czasie spory były zażarte... Owoż umyślili Włosi jubileusz świętować Mickiewiczowy na pamiątkę jegoż Legionu, co go w czas Wiosny Ludów na italskiej ziemi szykował. Zaprosili zatem ku temu Polaków niemało, tak z obczyzny, jako i z miast polskich pryncypalnych w niemałą tu wpędzając konfuzyję lojalistów galicyjskich, którzy doszukali się w czynnościach Mickiewicza (wspieranie włoskiej irredenty, czyli też między inszemi wyzwolenia od austryjackiej niewoli Lombardii i Wenecji) nie tylko nielojalności względem Najjaśniejszego Pana, ale i zdrady stanu, karanej z ówczesnego § 57 c.k. kodeksu karnego, ergo... deputacyja Lwowa, biorąc w tychże obchodach udział, dopuściłaby się wykroczenia z § 305 tegoż kodeksu, a mianowicie byłaby współwinną "pochwalania karygodnych czynności". Rajcy wybrnęli uchwałą potępiającą Mickiewicza jako rewolucjonistę i, naturaliter, by się nie narażać Wiedniowi, udziału w uroczystościach rzymskich nie wzięli, czem z kolei wywołali oburzenie powszechne i dysputę niemałą o granicach serwilizmu... która jednak spłynęła po nich, jak woda po gęsi i do tegoż to właśnie pije tu Lam...
*****10 złotych reńskich dziennie dawało nieprawdopodobny wręcz dochód... Parobek wiejski za dniówkę dziesięcio-dwunastogodzinną dostawał 10 do 20 centów, a jeśli się ROCZNIE dorobił (oprócz wiktu i przyodziewy) jakich 15 złotych, mógł się za szczęściarza uważać. Budżet całej gminy Dzików w tamtem czasie zamykał się kwotą ok.350 złotych reńskich, z czego siódmą część stanowiło salarium nauczyciela szkoły gminnej. Żurnalistę, nawet tak poczytnego jak Lam, bym szacował w najlepszym razie na jakie 50-60 złotych reńskich miesięcznego dochodu...

                                            .