O dawnych Dziadach i zaduszkach słów parę...

   Mało co za Mićkiewiczem do powiedzenia zostało, tedym ongi już był uczynił wycieczki ku zaduszkom meksykańskim, aleć komu ta egzotyka niemiła, temu paru słów o obyczajach rodzimych dodać poprobujem...
  Najpierwsze co się uczynić godzi, to natury zjawiska samego objaśnić, co najlepiej nam się widzi uczynić słowami... Mićkiewicza samego:)):
"Jest to nazwisko uroczystości, obchodzonej dotąd między pospólstwem w wielu powiatach Litwy, Prus i Kurlandyi, na pamiętkę dziadów, czyli w ogólności zmarłych przodków. Uroczystość ta początkiem swoim zasięga czasów pogańskich i zwała się niegdyś ucztą Kozła, na której przewodniczył Koźlarz, Huślarz, Guślarz, razem kapłan i poeta. W teraźniejszych czasach, ponieważ światłe duchowieństwo i właściciele usiłowali wykorzenić zwyczaj połączony z zabobonnemi praktykami i zbytkiem częstokroć nagannym, pospólstwo święci Dziady tajemnie, w kaplicach lub pustych domach niedaleko cmentarza. Zastawia się tam pospolicie uczta z rozmaitego jadła, trunków, owoców i wywołuje się dusze nieboszczyków. Godna uwagi, iż zwyczaj częstowania umarłych zdaje się być wspólnym wszystkim ludom pogańskim, w dawnej Grecyi za czasów homerycznych, w Skandynawii, na Wschodzie i dotąd po wyspach Nowego-Świata.
  Dziady nasze mają to szczególne, iż obrzędy pogańskie pomięszane są z wyobrażeniami religii chrześcijańskiej, zwłaszcza iż dzień Zaduszny przypada około czasu tej uroczystości. Pospólstwo rozumie, iż potrawami, napojem i śpiewaniem przynosi się ulgę duszom czyśćcowym. Cel tak poważny, święta, miejsca samotne, czas nocny, obrzędy fantastyczne przemawiały niegdyś silnie do mojej wyobraźni; słuchałem bajek, powieści i pieśni o nieboszczykach, powracających z prośbami lub przestrogami, a we wszystkich zmyśleniach można było dostrzedz pewne dążenia moralne i pewne nauki, gminnym sposobem zmysłowie przedstawiane."
  Tyleż Mićkiewiecz... Dodać wypadnie, że czem Dziady na Litwie, tem na Mazowszu i Podlasiu były stypy i obiady żałobne wyprawiane właśnie w dzień zaduszny, w najświętszym przekonaniu kmieci tamecznych będących obyczajem krześcijańskim dawnym, temuż i nieraz konfuzyje, jako proboszczowie w dobrej wierze na te obiady proszeni, wymawiali się od udziału...:))
  W "Roku Polskim" (dan Varsoviae Anno Domini 1900) Rodziewiczówna arcypięknie opisała w rozdziałku sub titulo "Nawski dzień" czwartek powielkanocny jako Dziady wiosenne, święcone przez lud znad Prypeci, gdzież chłopi resztki święconego na groby bliskich nieśli i na mogiłach ucztowali nibyż to pospólnie z duchami pomarłych krewniaków swoich.
  Byłyż i u nas pozostałości obrzędu podobnego w mieście stołecznem i królewskiem Krakowie odprawowanego przy mogile (kopcu) Krakusa, co pod nazwą "Rękawki" słynie. Słyszałżem i o podobnych we Wilnie na Rossę pielgrzymkach, a niechybną tegoż pozostałością był i przepomniany dziś obyczaj chlebów rozdawania w Zaduszki dziadom proszalnym przy cmentarzach żebrzącym, gdzież to niejako onych za ów poczęstunek obligowano do modłów za zmarłych odmawiania.