Jeszczeć o pojedynkach i Wieniawie...II

  Jakem o idolu mem, Bolesławie Wieniawie-Długoszowskim, był pisał biograficznego cyklu (I, II, III, IV, V, VI ), czy gdziem poemy Jegoż cytował, czy elegiją na zgon pisał tragiczny, niemal żem tam nie dotknął pojedynków themy*, czego teraz zrozumieć probując, prawdziwie nie wiem, zalim podświadomie chciał sobie jeszcze na przyszłość do suplementów pozostawić czego, czyli też - co chyba więcej możliwe - żem miał jakiego żalu podskórnego o to... Trudne to i do wyłożenia może, więcej jeszczeć do pomiarkowania, bom przecie Go miłować winien z dobrodziejstwem inwentarza, przy tem ów właśnie pojedynkowy rys jak najbardziej doń przecie pasuje, takoż do image'u przezeń kreowanego, jako i do prawdziwie głęboko kultywowanego pojęcia honoru, jako wartości niemal nad wszystkiem nadrzędnej. I nie drwię tu, bo nie ma z czego, wziąwszy, że owo go na koniec na ten taras nowojorski zawiodło, z którego w dół samobójczo skoczył.
   Głos raczej powszechny Go w tych pojedynkowych zapałach więcej i może gloryfikować jest gotów: Wieniawa "nie tylko sam bił się wielokrotnie; ale pełnił wszelkie możliwe funkcje przy pojedynkach innych, dziesiątki razy sekundował, prowadził walki, a już stale udostępniał pojedynkowiczom ulubione miejsce spotkań stołecznych, krytą ujeżdżalnię 1 Pułku Szwoleżerów. Wiedziała o tym cała Warszawa, nikt jednak nie słyszał, by Wieniawa został kiedykolwiek pociągnięty do odpowiedzialności karnej za tak jawne, sprzeczne z prawem działanie."** Trudnoż tu nie wychwycić u autora nutki swoistego podziwu, powszechnego niemal wszystkim, co o Niem piszą. Gdzież tu zatem na jaki żal, choćby i skrywany, i mimowolny, miejsce?
  Ano bom Go miał za człeka dość roztropnego, by, mimo wszystko, pojmować, że to już łąbędzie śpiewy i anachroniczność sroga, co niechby sobie może i była lat jeszcze wiele, gdybyż nie to, że nieraz za fałszywie pojętem honorem niejeden przychodził dramat, gdy człek w pełni sił jeszcze wczoraj, dzisiaj kaleką zostawał, czy gorzej jeszczeć: żywota postradał... Że on, który znał przecie ceny, cośmy jej za wolność zapłacili, a więcej jeszczeć przez ten autorytet, co go miał u wszytkich, winien może jako tych spraw ukrócać, moderować, zapały tępić, byśmy darmo, w bratobójczych starciach tej kadry z takiem trudem wychowanej i wyszkolonej,  nie tracili bez pożytku i głupio... Ano i takiegom miał doń skrywanego, bo skrywanego, przecie żalu cichego, że się ponad ową tradycję nie okazał... Do czasu...:)
   I taż jest bowiem, bodaj czy nie najprzyjemniejsza, w historyka robocie chwila, gdy faktów i cyrkumstancyj poznawszy nowych, z czystem przecie sumieniem, boć nie dla kariery, mamony, próżnej sławy, a dla prawdy umiłowania, dawniejszych swych poglądów zmienia i zwrócić honor niebacznie obwinionemu jest obligowanem...:) Wystawmyż zatem owe cyrkumstancyje nowe, a drzewiej mi nieznane...
   Pisałżem w nocie o pojedynkach poprzedniej, że w każdem pułku na okoliczność taką trzymano pary pojedynkowych pistoletów, czasem wielce oprawnie prezentowanych w kasynie, czasem cichcem trzymanych w szufladzie u kogo zaufanego. Ano i nie do końca to prawda, bo w 1 Pułku Szwoleżerów, którem właśnie Wieniawa lat niemało dowodził, ich nie było... I, zda się, nie w tem jednem pułku stołecznego garnizonu, a najmniej w kilku, jeśli nie we wszystkich. Pamiętnikarz bowiem, któremu rewizyją poglądów zawdzięczam, podporucznik tamtocześny*** Zygmunt Sokołowski, który z artylerzysty został lotnikiem, służył w 1 Pułku Lotnictwa Myśliwskiego i jak z memuarów**** jego wynika, i tam także takich pistoletów nie miano. W garnizonie stołecznem bowiem byłoż przyjętem udawać się po nie do Spółki Myśliwskiej, gdzie jedną przechowywano parę i jej wypożyczano za kaucją, nawiasem niebagatelną, bo 75 złotych liczącą. Porucznik Sokołowski tak swój opisuje pojedynek:
  "Pojedynek jak pojedynek. Jeden odbywa się krwawo, drugi bezkrwawo. Nasz był ten drugi. Pierwszy strzał oddał mój przeciwnik celując w moją głowę. Padł strzał, a mnie nic się nie stało. Wtedy ja wycelowałem w jego pierś, by mieć większe prawdopodobieństwo trafienia. Padł strzał i... znowu nic! Ponieważ warunki były tylko do pierwszego strzału zostaliśmy wezwani do pojednania. Wtedy posunął się w moją stronę mój przeciwnik i ja również zacząłem iść w jego kierunku. Po dojściu do siebie wyciągnął dłoń do mnie, ja podałem mu swoją bez słowa i wróciliśmy do swoich powozów i w bardziej już radosnym nastroju wróciłem do pułku".
   I gdzie tu Wieniawa? Cierpliwości...:)
    "Oddając pistolety [w siedzibie Spółki Myśliwskiej - Wachm.] zapytał mnie obsługujący starszy pan, jak wypadł pojedynek i które pistolety były w użyciu, "czy te" dodał [...] Odpowiedziałem, że właśnie te, na co on z kolei: "no to nic dziwnego, że bezkrwawo", chociaż mu tego nie powiedziałem. "To są pistolety Wieniawy i on ma je stale w użyciu, gdy potrzeba". Przypomniałem sobie w tej chwili, że gdy mój przeciwnik wypalił posypały się gałązki z drzewa za mną, było to bowiem na polanie w lesie..."
   Ano i to wszystko... Przypomnę, że po zdaniu dowództwa szwoleżerów, Wieniawa przez lat kolejnych kilka był komendantem właśnie warszawskiego garnizonu. I jak złożyć to do kupy z ową sławą pojedynkowego guru, dzięki której chyba bez przesady orzec możem , że działalnością swoją ogarnął cały pojedynkowy światek warszawski i dodać konkluzyje po lekturze wspomnień Sokołowskiego się cisnące, rzecz staje się jasną... Najpewniej to Wieniawy czynność cicha, że w Warszawie te pistolety łatwo dostępne nie były. Zapewne też i na to Onegoż całe staranie, by zmonopolizowawszy tego pojedynkowego światka, cichcem znów zadbać i o to, by do minimum zredukować ofiary zbyteczne, nikogo przy tem na adrenalinie i emocjach głęboko przecie przeżywanych, nie szkodując...:) Zwracam honor, Mości Generale!:)
_____________________________________________________
* jenom w jednej z części wzmiankował, że był sekundantem Słonimskiego w onegoż słynnym pojedynku z malarzem Mieczysławem Szczuką... 
** J.Rawicz "Do pierwszej krwi" Warszawa 1974 s.33
*** Wojnę odbył w lotnictwie bombowym, m.in. w słynnym 304 Dywizjonie Bombowym Ziemi Śląskiej. Po wojnie wrócił do kraju na zgubę swoją, bo choć początkiem mu dozwolono pracować, m.in. wykładać taktykę lotniczą w Akademii Sztabu Generalnego, to aresztowany w maju 1952 roku, został skazany na śmierć jako "wróg Polski Ludowej" i stracony w więzieniu mokotowskim w sierpniu 1953 roku.
**** Z.Sokołowski "Moje święta pułkowe" w "Przegląd Kawalerii i Broni Panc." Londyn 1986 T.XVI, nr 121, s.353 i nast.