O inszych twarzach Wieniawy...III

  Piłsudski wielekroć powtarzał, że Wieniawy miejsce jest w dyplomacji. Tłumaczył mu, że choć jest dobrym żołnierzem, to twarzy żołnierskiej nie ma, że taka twarz jak jego „używana jest przez dyplomatów, wysoki kler i aktorów kinematograficznych.” :)) Na to Wieniawa kiedyś wreszcie odpalił:  "Komendancie, na dyplomatę się nie nadaję zupełnie. W kawalerii można czasem robić głupstwa, ale nigdy świństw. W dyplomacji odwrotnie – często świństwa, ale nigdy głupstw. Wolę pozostać w kawalerii."

  Ale przyznać przyjdzie, że w tym sporze, to Piłsudski miał racyę. Nie chciałbym generalizować, że miał Marszałek dar jaki dostrzegania w ludziach ich cech najlepszych, bo na wielu inszych bym dowieść mógł czegoś wręcz przeciwnego... Przecie, co się Wieniawy tyczy, to jak by się Ów na to nie zżymał, miał w sobie ten dar... Wyprzedzając wypadki, przenieśmy się do Włoch roku 1939 i 1940, gdzie Wieniawa od niedawna pełni obowiązki ambasadora... Odbierał tę nominację z goryczą, traktując jej jako dowód ostatecznego odsunięcia go na boczny tor, a przecie w chwili próby, mało kto się tak spisał jak on. Mówię o kilku miesiącach po klęsce wrześniowej, gdy internowani na Węgrzech i w Rumunii żołnierze za wszelką cenę się ku Francyi i tworzonej tam armii polskiej przekraść chcieli... Zali to nie najwyższej próby dyplomatą trza było być, by uzyskać zgody włoskiego ministerium zagranicznego w osobie hr.Ciano (zięcia Mussoliniego!) i italskiego Sztabu Generalnego na to, by nie dość, że się ów tranzyt przez Włochy (jakby nie patrzeć sojusznika Hitlera przecie!) za zgodą rządu włoskiego odbywał... aleć nawet i na jego koszt!!!???  Dopieroż kilkukrotne ostre niemieckie protesty temuż kresu położyły!

   Wcześniej krzynę; jako Marszałek pomarł i do pogrzebu przyszło, cależ nie było tak prosto, by Piłsudskiego na Wawelu chować. Mieli hierarchowie przeciw temu wiele: że nawet jak nie socyał, to liberał i mason niechybnie, że krew polską w bratobójczem boju przelał, nareście że te śluby Jegoż i z katolicyzmem rozbraty i powroty wątpić każą o szczerości wyznania komendantowego... Długich trza było rozmów Wieniawy z metropolitą krakowskim Adamem Sapiehą, nim  doprowadziły w końcu do podjęcia przez arcybiskupa decyzji. 18 maja 1935 roku odbył się gigantyczny i wspaniały pogrzeb Marszałka... Przyznać się godzi, że miał Sapieha i za sobą poniekąd głos samego Komendanta, co za okazyją sprowadzenia do Polski prochów Słowackiego*, miał od Piłsudskiego przyrzeczone, że to ostatni w podziemiach katedry na Wawelu pogrzeb...  A że Piłsudskiego klechy nie wielbiły, niechaj starczy tego, że biskup kielecki zakazał bić w dzwony, jako pociąg z trumną Marszałka przez miasto przejeżdżał! 

   I wreszcie historyja, której dziś opowiedzieć pragnę, a na której kanwie niebłahego filmu by szło nakręcić, a podług woli akcentów kłaść bądź to na sensacyjność, bądź na romansowy onej charakter... Mnie jednak więcej o tem dumać jako o możnościach, złośliwością Fortuny zniweczonych, o czem żem ongi nawet i dumał, zali w cyklu "Co by było, gdyby..?" o tem nie pisać... Ale idźmyż ad rem...

   W marcu 1918 roku Wieniawa zdezerterowawszy z austryjackiego wojska posłany został przez POW na tereny Rossyi, za przyczyną obadania nowych możności tworzenia tam oddziałów polskich. Dziś nam się fantasmagoryją zda  rojenie o możności wspólnego z Hallerem języka znalezienia, aleć Rydzowi-Śmigłemu Wieniawę delegującemu marzyło się spróbować kontaktu poszukać z Hallerem się na Ukrainie znajdującem i swój II Korpus tam formującem. Do dziejów durnoty zaś zdałoby się w misyi tak sekretnej posyłać Wieniawy, co po rosyjsku ledwo co wydukać zdolił, a fizys miał taką, że prędzej by się Chińczyk w jakiem tłumie skrył  niźli On... A przecie, podawszy się za włościanina ukraińskiego, do Kijowa dotarł. Tameczny Komendant POW, Bogusław Miedziński przyjął Go z otwartemi ramionami i poruczył szukać sojuszników przeciw Austryjakom i Niemcom. Wieniawie nie dość, że się pofortunniło z misyją wojskową francuską skomunikować, to i za onych staraniem z ludźmi Hallera, nareście z samem jenerałem!

  Jako się obadwa spotkali, Wieniawa musiał na Hallerze niemałego wrażenia uczynić, bo ów Długoszowskiemu z punktu u siebiu dowództwo pułku ułanów chciał powierzyć. Wieniawa jednak wyżej mierzył: zamyślał skłóconego z piłsudczykami Hallera na powrót do jedności działań namówić!  I przyznać trzeba, że był tegoż wielce nieodległy... Tamtego to właśnie czasu przyszło do bitwy pod Kaniowem, o czem sposobność pisać będzie przy święcie 6 Pułku Ułanów Kaniowskich, a po klęsce w tem starciu Haller wielekroć bardziej był do kompromisu skory... Wieniawa zresztą arcypięknie się Hallerowi zasłużył całego aparatu piłsudczykowskiej POW na Kijowszczyźnie uruchamiając, by ucieczki podkomendym Hallera z niewoli niemieckiej ułatwić... dodajmyż ze skutkiem wielce pomyślnem:)**

   Istotne w tej historyi to, że Haller się zgodził z POW spółpracować, uznając koncepcję wspólnej przeciw Niemcom i Austryjakom walki za nadrzędną wobec różnic ich dzielących. Nie bez znaczenia pewnie i to było, że Wieniawa imieniem piłsudczyków ( do czego z pewnością nie miał pełnomocnictw) uznał Hallera dowódcą wszystkich sił polskich poza terenami zajętymi przez Niemców i Austryjaków. Uzgodnili, że się Haller będzie ku Francyi kwapił, bo w Rossyi możności działania coraz i więcej ograniczone być poczynały, nim to jednak nastąpi na spotkanie wtóre się umówili, jeno w... Moskwie, gdzie władze misyi francuskiej rezydowały.

  Aliści nim Wieniawa do Moskwy był dotarł, Hallera endecy na powrót przekabacili i ku Francyi przez Murmańsk ekspediowali. Wieniawa zamiast Hallera zastał jeno Stanisława Grabskiego, z którem próżna nawet była i o spółdziałaniu rozmowa, ale już z francuskim jenerałem Lavergene'm udało się nawet i dostawy broni i pieniędzy dla POW uzgodnić! Wieniawa jednak uparł się za Hallerem gonić i w ślad za jenerałem do Murmańska podążył... Ano i tu oto pytanie owo: cóżby było, gdyby swego dopiął? Zali by znów i Hallera nie przekabacił? Nadto wielce sobie roję, że "Błękitna Armia" z Francyi by w zgodzie najpełniejszej z byłymi "legunami" działała? Że marzy mi się, że o konflikt jeden chocia w Międzywojniu by było mniej? Może i endecy, nie tak silni Hallerowym poparciem, by z tonu co spuścili? Narutowicza może by i nie ubito? Pokój w Rydze inaczej by wyglądał? Ano...nie dowiemy się tego nigdy... Wieniawa bowiem Hallera nie dogonił, bo pociągu bolszewicka Czerezwyczajka zatrzymała, a że Długoszowskiego z miejsca nie rozstrzelano, to jeno dzięki temu, że się za francuskiego oficyjera podał. Osadzono Go na moskiewskiej Łubiance, później na Tagance, i choć "trzymał fason" bawiąc spółwięźniów skeczami i kupletami, przecie za tych kilka tygodni posiwiał potężnie, ustawicznie się egzekucyi swej spodziewając... Nie zginął jednak... Ocaliła Go spotkana przypadkiem na moskiewskiej ulicy kilka dni wcześniej... mecenasowa Berensonowa, owa niechętna znajoma z czasów paryskich:)))

  Jak sam później wspominał, osłupieli na swój widok oboje, a że "od zdziwienia do podziwu jest bardzo blisko, a od podziwu do zakochania już tylko krok",:)) dawna antypatia poszła precz, miejsca afektowi wielgiemu ustępując:))... Nie wiedzieć nam w szczegółach, kogóż pani Bronisława do wstawiennictwa za Bolesławem zażyła. Chodziły słuchy o Julianie Leszczyńskim-Leńskim, przywódcy komunistów polskich...ba! nawet i o samem Dzierżyńskim!

  Dość, że Go uwolniono, najpierw warunkowo z zakazem Moskwy opuszczania, zasię później, gdy się jako przedstawiciel POW odsłonił, pertraktacyj z Nim wszczęto usiłując wybadać odnoszenie się owej nowej, nieznanej polskiej siły do Rossyi, takoż do bolszewików samych... Wieniawa się brakiem pełnomocnictw wymawiając, uzyskał koniec końców zgodę na wyjazd po owe plenipotencyje. Pierwsza próba, przez Finlandyję się nie powiodła, gdzie znów ledwo uszedł z życiem, zasię wtóra przez linie niemiecko-bolszewickie, gdzie powracającego z niewoli oficyjera austryjackiego udawał... owszem.

  Do Warszawy dotarł niemal zaraz po powracającym z Magdeburga Piłsudskim, u którego wraz się zameldowawszy, powitany został jak duch nieomal... W Polszcze bowiem hyr dawno poszedł, że Wieniawy bolszewicy ubili, a familija nawet i na mszę za spokój Jego duszy dawała.

   Piłsudski Go 17 listopada mianował ponownie swem adiutantem osobistym (w randze rotmistrza) i z punktu wysłał z misyją do Paryża, gdzie miał listów jednego Marszałka (Piłsudskiego)*** drugiemu (Fochowi) przekazać, zasię i owo stracone z Hallerem spotkanie nareście odbyć i na rzecz jak najrychlejszego przyjazdu "Błękitnej Armii" do kraju działać. Wszytkich tych zamierzeń Wieniawa dopełnił i choć o komitywie z Hallerem ani już co marzyć było, przecie swego dopięli... hallerczycy z wiosną 1919 poczęli zjeżdżać do Polski. Sam Wieniawa powrócił z końcem marca, wcześniej spraw swych osobistych dopilnowawszy: swego rozwodu ze Stefanią i Bronisławy Berensonowej z mężem-mecenasem.

  Wkrótce i ona zjedzie do Warszawy, pewnego i skandalu swemi krótkiemi paryskiemi sukniami czyniąc:)) Ku zawodowi wciąż kochającej Marii Sulimy, Wieniawa się z Bronisławą ożeni, a w sierpniu 1920 nie tylko "cud nad Wisłą" będzie miał miejsce:)) Także narodziny małej Zuzanny Długoszowskiej, której ojcem chrzestnym będzie Piłsudski:))

 c.d.n.

___________________

* w 1927. Prochy Słowackiego do Gdyni dotarły na pokładzie statku "Wilia" natomiast do Krakowa wiózł je... stateczek wiślany "Mickiewicz"!:)

** podobnie zresztą jak po późniejszym rozbrojeniu i rozbiciu I Korpusu Dowbór-Muśnickiego

*** wiem, że to anachronizm, bo Piłsudski marszałkiem został dopiero 19 III 1920 roku, alem się tej konstrukcyi oprzeć nie umiał:)))