O po trzykroć niedoszłem spotkaniu Ichmościów kontradmirała Nelsona i jenerała Bonaparta...III

  Dopotąd żeśmy w notach I i II odprowadzili bohatyrów naszych ledwo z Tulonu do Malty i jak tak dalej pójdzie, to będzie to najwolniejsza w dziejach z Francyi do Egiptu podróż, bo Napolionowi zeszło wszystkiego (ze zdobyciem Malty) dni jakich czterdzieści, a nam od noty pierwszej już dwóch zeszło miesiąców, a gdzież nam do końca...:((
  Nim przecie rzec co przyjdzie o rzeczach zdarzonych, przyjdzie krzynę zmitrężyć na jakiem objaśnieniu taktyki ówcześnej morskiej i sygnalizacji, bo bez tego przyczyn kolejnego niedoszłego spotkanie może kto w tem mało wpraktykowany nie pomiarkować należycie. Z czasów, gdy okrętów wiosłami pchanemi zastąpiły pełnomorskie żaglowce, pomiarkowali żeglarze, że to uwolnione od wioseł i wioślarzów na burtach miejsce idzie wyzyszczeć na postawienie tam pierwotkiem katapult jakich, zasię harmat, coraz i przecie doskonalszych. Effecta zaś tego takowe, że batalija morska oznaczała, że się wojujące korabie ku sobie burtami zwracały, by tym, co tam miały pomieszczone przeciwnika ostrzelać, poniszczyć, co się da; ludzi ubić, nim się do abordażu zbliżą i w ręcznej walce nie zdobędą.
   Dział coraz większa celność i doniosłość k'temu przywiodła, że coraz i częściej można było przeciwnika i bez abordażu zatopić, co marynarze wszystkich flot świata za najbardziej przykrą mięli ostateczność, bo z zatopionego jeno pusta chwała i może czasem jakie oficyjerom awanse, a zdobytego szło złupić, co brytyjska admiralicja cokolwiek ucywilizowała wprowadzając obyczaj wypłacania tzw. pryzowego*. Aliści by zgnieść oporu przeciwnika byłoż potrzeba go jednak tem ogniem z harmat potraktować tęgo. Wraz zatem poczęto koncypować wedle uwiększenia liczby dział, luboż ich mocy, co się pokazało nieprostem, bo wprawdzie rychło konstruktorzy wpadli na to, że okrom dział na pokładzie, idzie pod niem drugiego przeznaczyć (a potem i trzeciego) pokładu na harmaty, aliści znowuż oznaczało to coraz i większy ciężar harmat i do nich prochu czy kul, takoż i to, że do większej liczby dział potrzeba więcej ludzi do ich obsługi, ergo znów potrzeba więcej dla nich zapasów jadła i wody, czyli potrzebny jest coraz to i większy okręt...:(
   Większy znów okręt, by się nie stał beznadziejnie powolną i niezdolną do manewrów krypą, wymagał więcej i większych masztów i żagli, zatem i więcej żeglarzy do ich obsługiwania, zatem więcej zapasów jadła i wody i tak dalej w koło Macieju... Pokazało się, że i w tem się nie da przesadzić i że nadmiar harmat może być dla manewrowości zgubnym, ergo stanął jaki taki praktyczny kompromis, którego owocem był szczyt ówcześnej techniki morskiej, czyli okręt liniowy z zazwyczaj 74 działami na trzech pokładach. Czemuż liniowy ? Ano bo skoro największa siła ognia była na burtach, a wojować przychodziło ostrzeliwując przeciwnika gdy się przepływało wpodle niego i waląc doń z dział danej burty, to i rychło pomiarkowano, że jako przepłyną za sobą dwa okręty kolejno, to siła ognia będzie dwakroć większa, a najlepiej jakby dziesięć czy dwadzieścia, ową liniję bojową tworząc, której poszczególnemi cząstkami byłyby właśnie owe liniowe już okręty... 
   No ale przeciwnik przecie nie w ciemię bity i też tego samego dorozumiał, takoż i tego, że płynące mu naprzeciw te dwadzieścia okrętów w linii za swoim admirałem jak kaczęta po stawie za swoją panią matką, najlepiej będzie przywitać samemu w takiejże samej linijej się uszykowywując i podobnie odpowiadając... Przyszło zatem k'temu, że lwia część bitew morskich ośmnastego wieku to takie właśnie były zmagania, a ściślej próby doprowadzenia do onych, bo to przecie jeszcze nie było obojętnem, skąd względem wiatru która flota nadpływa i jak tejże przewagi dobrego wiatru wyzyszcze... Ano i paradoksalnie, coraz lepsza znajomość morskiego rzemiosła wśród marynarzy i kapitanów, jako i okrętów usprawnienia, przyszły do cyrkumstancyj cokolwiek podobnych naszym dzisiejszym wyścigom bolidów Formuły I, gdzie czołówka onych, nie odstając zanadto względem siebie pod względem technicznym, czy umiejętności kierowców, zamienia widowisko w długą, żmudną i monotonną walkę o wyzyskanie jakich setnych części sekundy na kolejnym wirażu, najdrobniejszego błędu przeciwnika, by nareście po iluś godzinach wypracować sobie pozycji do ataku dobrej... Z tem, że w Formule I czas tejże zabawy jest ściśle określony ilością okrążeń danego toru, a kapitanowie i admirałowie osiemnastowieczni potrafili się ganiać po morzach całymi nawet i dniami, próbując jeden drugiego przechytrzyć i zająć lepszej od wiatru pozycji.
   Naturalną rzeczy koleją effecta tegoż były takie, że wielkie bitwy stały się prawdziwą rzadkością i dopieroż napoleońska epoka przyniosła pewien przełom w tej mierze, głównie właśnie dzięki Nelsonowi, który jako jeden z pierwszych jałowość taktyki liniowej zrozumiał i swoje największe sukcesy tam odniósł, gdzie od niej mniej lub bardziej świadomie odstąpił.
  Szyk liniowy miał jednak dwie ogromne zalety, których nawet Nelson nie mógł zignorować. Primo, że chroniły najsłabsze na każdem okręcie punkta, czyli dziób i rufę, secundo, że przy niedoskonałościach ówcześnej sygnalizacyi morskiej ograniczało ilość możebnych nieporozumień do prostego "płyń za mną i rób to, co ja". Moc przecie była batalij, w których wiktoryja zniweczona została przez ordonansów niewykonanie, luboż ich wykonanie złe**. Nibyż były flagi sygnalizacyjne do wywieszania na masztach, ale na to potrzebny był i czas do ich wywieszenia a i do odczytania, jako i jaka taka choć przejrzystość powietrza, iżby ich prawidłowo odczytać i zinterpretować. A o to już w warunkach jakiejkolwiek niepogody było trudno, nie mówiąc już o dymie prochowym, czy z płonących okrętów w czasie bitewnym... Insza inszość, że sygnały owe nadawali zazwyczaj młodzi kandydaci na oficerów, tzw. midszypmeni, którzy nieraz w nadmiarze emocyj nie to co trzeba nadali. Insza znów możność, by podejść do się na tyle blisko, by przez tubę móc krzyczeć, znów wymagała aury niepodłej, sprawności manewrujących a i tak dawała jedynie możność przekazania rozkazu czy wieści z jednego tylko okrętu na drugi. Jeszczeć gorzej z umyślnym łodzią posłanym, bo to znów oznaczało eskadry znaczne spowolnienie, bo najwięcej silni wioślarze z obsady łodzi przecie liniowca czy fregaty pod żaglami nie dogonią... Jak mniemam Nelson oddałby wszystko, co miał, za jaką krótkofalówkę, czy choćby najpodlejszy telefon komórkowy:)
   Pora najwyższa by po tym krótkim wstępie przejść do rzeczy meritum:) Otóż Nelson owych ograniczeń próbował przełamywać w ten sposób, że ze swemi podkomendnemi kapitanami spotykał się najczęściej jak tylko można o tem myśleć na morzu, upraszając onych już to na obiad, już to na wieczerzę, w czasie której cokolwiek skąpiono na napitkach, by łbów nie zaprószyć przesadnie, ale nie żałowano niezgorszego jadła, w tem świeżych jakich mięs czy nowalijek, o które zawżdy przecie na admiralskim okręcie, ustawicznie przecie pocztę z lądu odbierającym, łacniej niźli na inszych. Ano i wiedli owi kapitanowie za stołem nibyż swobodne pogwarki, dzieląc się doświadczeniami, ale i dysputując o możebnych jakich na morzu sytuacjach przyszłych, gdzie nierzadko zapał przychodził i k'temu, że uprzątano półmiski, a rozkładano mapy, a jakie orzechy czy kieliszki poszczególne symbolizowały okręty, czy eskadry... 
   Dwa wieki niemal miną, nim to, co robił Nelson zostanie nazwane grami sztabowymi, czy ćwiczeniami z mapą, ale cel był ten sam: zgranie podległych ludzi w jeden zespół, jedną drużynę, która myśli podobnie, umie przewidzieć zachowania pozostałych i samemu się do nich akomodować, bez czekania na sygnał czy rozkaz, a w ostatniej ostateczności działać samemu, improwizując i wiedząc, że ich admirał ich za to nie zgani... I teraz może, Czytelniku Miły, zrozumiesz, że jako 22 czerwca Angielczyki mijały południowo-wschodniego cypla Sycylii, a trapiący się brakiem wieści o przeciwniku Nelson umyślił zaprosić do swej kajuty czterech najdoświadczeńszych kapitanów z inszych liniowców, by się naradzić nad świeżo pozyskaną wieścią, że Francuzików widziano trzy niemal niedziele przódzi wpodle Sycylii, nibyż ku wschodowi płynącym, przecie kierunku docelowego nie precyzującą, to znaczyło to dla całej eksadry niemałe logistyczne wyzwanie, by tych czterech tam dotarło, gdzie dotrzeć miało...
   I że jako w tem czasie zameldowano Nelsonowi, że widać jakie cztery okręty po prawicy, to ów po chwilowem wahaniu z narady zamierzonej nie zrezygnował, a jeno posłał ku południowi "Leandra", by się onym bliżej przyjrzał... I gdy kapitanowie kolejno na pokład flagowego "Vanguarda" przybywali, nie odstąpił od tego, nawet gdy "Leander" zasygnalizował, że te cztery to fregaty, najpewniej francuskie. Najpewniej Nelson uznał ich za jaką flotyllę pomocniczą, czy czego inszego szukającą po morzu... Być i może, że uznał iż nie ma się co bawić w ściganie liniowcami znacznie szybszych fregat, bo i tak ich nie doścignie, dość, że odwołał "Leandra i nad pościg daremny przedłożył możność naradzenia się z kapitanami, ani świadom, że przepuszcza właśnie straż przednią całej francuskiej wyprawy...
____________________________
* Zdobyty okręt lub statek admiralicja najpierw przed specjalnym sądem pryzowym sprawdzała od strony legalności ataku i zajęcia (zdarzało się, że nadto chciwi lub będący w tarapatach finansowych kapitanowie zbyt pochopnie oceniali statek neutralny jako przemytnika lub podejrzanego o piractwo i potem trzeba było nie dość, że zwracać zdobycz, to jeszcze wypłacać zasądzone odszkodowania), zasię oszacowywała co do wartości onego, jako i ładunku (rzeczy osobiste marynarzy nie były uważane za zdobycz i ich zabór przez zwycięzcę, jakkolwiek dość powszechny, był uważany za hańbiący) i zazwyczaj podejmowała decyzję o włączeniu okrętu wojennego do służby po niezbędnych naprawach (czasami właśnie zbyt wielkie szkody na zdobytym okręcie sprawiały, że od tego odstępowano), zaś statek albo włączano do służby pomocniczej jako transportowiec, czy statek pocztowy, albo przedawano na jakiej aukcyi, podobnie jak ładunek, chyba że ładunkiem był materiał stricte wojskowy. Z oszacowanej kwoty proporcjonalnie dostawali wszyscy od najostatniejszego majtka po admirała, któremu podlegała jednostka zdobywająca pryz, nawet jeżeli ten ostatni w tym czasie siedział za biurkiem setki mil od pola bitwy. Zasadą było też dzielenie tej kwoty równo przez załogi wszystkich okrętów będących w chwili zdobycia pryzu w zasięgu wzroku, nawet jeżeli to były tylko widoczne zza horyzontu czubki masztów. Nieraz się i w tem zdarzały wielgie spory i swary, a z bohaterów naszej opowieści właśnie Nelson jak i jego zwierzchni admirał, lord St. Vincent (tytuł ten Jarvis uzyskał od bitwy u przylądka Świętego Wincentego, w której zwycięstwo właściwie zapewnił mu Nelson),  posłynęli wielkim sporem sądowym, ostatecznie na rzecz Nelsona szczęśliwie rozstrzygniętym.
** Siła by o tem mógł co opowiedzieć francuski admirał de Suffren, który pomarł w 1788 roku, wywołując po latach zgoła dziecinny żal u Napoleona, "że nań nie zaczekał", bo może i miałby wówczas Bonapart własnego "Nelsona". Mało której z toczonych przez Suffrena bitew mu nie sp...lili jego właśni podkomendni, a pomimo to uzyskanymi efektami budził powszechny podziw...

                                                 .