O kontrowersjach wpodle bitwy pod Cidini narosłych

  Począć chciał będę od supliki, byście sobie co imaginować raczyli, co tuszę, nadto ciężkim nie będzie, bo po części pryncypalnej to cyrkumstancyje nasze dzisiejsze, codziennością się nam zdające... Idzie o polityczne implikacyje cudzoziemskie nasze, a ściślej o nasze z Niemcami dzisiejszemi relacje. Imaginujcie zatem to, co znacie, czyli żeśmy z niemi w jednem organiźmie kościelnem, podobnie w politycznem, a na dobitkę jeszcze i w militarnym aliansie, a do tego wszytkiego jeszcze i przywódcy w jakiej takiej amicycji, a i narody nie tak znów zaraz skore za oręż chwytać na samo miano nacyi tej drugiej...
  Ano i tak sobie żyjemy, z łaską Bożą, w jakiej takiej szczęśliwości, aż tu nagle któregoś poranka się pokazuje, że nas znienacka i zdradziecka najechała...Meklemburgia! Albo Saksonia czy Szlezwik-Holsztyn, albo jeszcze inszy niemiecki land związkowy... Umiecie to imaginować sobie? Ano właśnie... ja też nie...
   A właśnie coś takiego nam się przydarzyło Roku Pańskiego 972-go... W nocie ostatniej tego o Mieszku cyklu, co nam się powoli, bo powoli, przecie sam, mimochcąc, był stworzył (I, II, III, IV, V, VI, VII ), opisywałem cyrkumstancyje niebywałej zgoła w dziejach naszych konkordii z cesarzem niemieckim, która choć po prawdzie nie aż tak wielga, jako za Bolka Chrobrego i Ottona III na zjeździe gnieźnieńskiem bywała, przecie też i niezgorsza...
   I oto nam nagle w temże raju relacyj wzorcowych przychodzi do zgrzytu żelaza po szkle, bo najeżdża nas cesarski podwładny, margrabia Marchii Łużyckiej, Hodon i przychodzi do bitwy pod miejscowością, którą Thietmar określił mianem Cidini, a której do dziś się utożsamia z Cedynią, położoną nad Odrą w zachodniopomorskiem. 
   Nim ku wszystkim przejdziemy z tem związanym wątpieniom wyliczmy to najpierw, co o tejże batalijej wiemy pewnego. Otóż pisało o niej ledwo jedno pokolenie później dwóch kronikarzów niemieckich i choć zazwyczaj za więcej wiarygodnego się przyjmuje wcześniejszego, to tutaj mi Thietmar będzie nad Brunona z Kwerfurtu ważniejszym, a to dla tej przyczyny, że wojował tam jego ojciec rodzony, ergo miał Thietmar niejako wieści z pierwszej ręki. Insza, że te relacyje sprzeczne nie są; u Brunona mamy trochę więcej retorycznych ozdobników w rodzaju wdeptywania w błoto niemieckiej pychy, czy poniszczeniu sztandarów. Z zapisu Brunona jedno słowo, czy też sformułowanie, do którego wrócimy jeszcze, zasługuje na większą uwagę, a to mianowicie, że Mieszko zwyciężył poprzez "artem militarii", co idzie przekładać zarówno jako "sztukę (kunszt) wojenny", ale i jako podstęp...
   Tekst Thietmara, że krótki, przytoczyć sobie pozwolę in extenso: 
  "Tymczasem dostojny margrabia Hodo, zebrawszy wojsko, napadł z nim na Mieszka, który był wierny cesarzowi i płacił trybut aż po rzekę Wartę. Na pomoc margrabiemu pospieszył wraz ze swoimi [zbrojnymi] tylko mój ojciec, graf Zygfryd, podówczas młodzieniec i jeszcze nieżonaty. Kiedy w dzień św. Jana Chrzciciela [24 czerwca] starli się z Mieszkiem, odnieśli zrazu zwycięstwo, lecz potem w miejscowości zwanej Cidini brat jego Cidebur zadał im klęskę, kładąc trupem wszystkich najlepszych rycerzy z wyjątkiem wspomnianych grafów [margrabiego Hodona i grafa Zygfryda]."

  Dwa słowa pozwoliłem sobie ze znakomitego tłumaczenia prof. Jedlickiego pozostawić w oryginale, czyli nazwę miejscowości i miano Mieszkowego brata, Czcibora, które wyróżniłem na czerwono, podobnie jak inne jeszcze słowa, które dla tej narracyi za wręcz kluczowe uważam. Ale idźmyż za koleją...
  Lat dziesiątki, czy setki nawet nikt się tą bataliją nie zajmował szczególnie, nie byłaż ona ani czczona, ani nawet i niewielkiego nie zajmowała miejsca w zbiorowej, narodowej pamięci. Wszystko to się zmieniło za nastaniem PRL-u, gdzie kult tejże bitwy narastał, apogeum swoistego doznając w latach sześćdziesiętych i siedemdziesiątych. Czemuż to tak? Ano bo zbiegło się kilka po temu powodów ważkich, mniej ważkich, arcyważkich a i ambicyjek ludzkich pospolitych takoż... Władzom to sielnie na sercu leżało, by podniosłość faktu uwiększenia kraju o ziemie Niemcom zabrane i odebrane podkreślać na kroku każdem, by gorycz utraty Kresów wschodnich osłodzić. Na toż ukuto nawet i nazwy nowej: Ziem Odzyskanych na zbiorcze przyłączonych ziem zachodnich i północnych określenie.
   O wieleż jednak względem Pomorza Gdańskiego, Śląska, Wielkopolski cząstek kwestyi nikt w zasadzie nie stawiał, to już krzynę inaczej Warmię z Mazurami rozumiano. Pojmowano, że  dawnym Prusom czy Jaćwingom ich zwrócić było niepodobieństwem, a znowuż nie brać, jak dają? Osobliwie, że "Ruscy" zawłaszczyli prawem już zupełnego kaduka Królewiec, ninie Kaliningradem zwany i jeśli my byśmy Warmii czy Mazur nie wzięli, z pewnością by radzi tego rozparcelowali między okręg kaliningradzki i Litewską SRR.
  Insza jednak rzecz tu z Pomorzem Zachodnim, którym nigdy - okrom czasów właśnie Mieszka i częściowo Bolesława Chrobrego - żeśmy nie władali, a i tego Niemce radzi kwestionowali. Skoro Ziemie być miały Odzyskane, to trzeba było dowieść, żeśmy tam już byli, nim ich nam zabrano. I do tego celu Cedynia pomorska się nadawała wybornie...
   Przyjąwszy bowiem za Thietmarem, że to Hodon "napadł" na Mieszka, mamy jasno określonego agresora i obrońcę. Obrońca - wiadomo - broni przecież swego, ergo jego prawa do Pomorza były wcześniejsze, a Hodon (a za niem wszyscy pozostali Niemcy wtedy i w przyszłości) dopiero próbował uzurpować swoich.  Przy tem ta Cedynia z roku 972 na "naszych" ziemiach znakomicie się wpisywała w propagandową tezę o tysiącletniej agresji niemieckiej, o antypolskości niejako wysysanej z mlekiem matki i kształtującej "odwiecznego wroga". Oczywiste, że to po cierpieniach II wojny na nader podatny grunt padało, to i nie dziwota, że gmin pospolicie rozumował, że jak Niemiec, to wiadomo, że zły, bo jedyny dobry Niemiec, to martwy Niemiec, czego jeszcze i mnie mój Pan Ojciec nie oszczędził. Miały z tem władze ambarasu niemało, bo tego raz rozpętawszy, okiełznać już nie szło, no i jakże przy tem ludowi prostemu pzetłomaczyć, że są także i dobrzy Niemcy, ale tylko w NRD...:)
   Archeologowie naszy przekopali pól pod Cedynią niemało, śladów jakich tejże batalii szukając. Nie naleźli w zasadzie niczego, okrom śladów ognisk ogromnych, które wrychle zostały uznane za ognie wojów przed bitwą strawę warzących. Nawet żem sam jednego "badacza" ongi czytał, co się rozpędził i pisał o wojach grzejących się przy tych ogniskach, przepomniawszy najwidniej, że o końcu czerwca prawim...:) Naturaliter na tysiąc inszych sposobów szło tych ogni interpretować, a choćby i tak, że nawet jeśli to się bitwy tyczyło, to więcej bym w tem widział sprzątania sanitarnego po bitwie, co by nawiasem dowodziło jak marnie się to chrześcijaństwo przyjmowało, skoro w sześć lat po oficjalnym rzekomym chrzcie kraju, pochówki w książęcej armii nadal pogańskie. Ale równie i dobrze to być mogły jakie miejsca ofiarne, latami nawarstwione, luboż jakie prapoczątki wypalania węgla drzewnego...:) Nieważne to wszystko, bo przyjęto co przyjęto, czczono co czczono i nawet tam stosowne na tej bitwy pamiątkę pobudowano muzem, którego dyrektorem jeden z tych zasłużonych archeologów został, a przewodnicy latami opowiadali dziatwie szkolnej i wycieczkom zakładowym zza którego krzaka i jaki woj na jakiego Niemca wyskoczył...
   Nie będę ja się w przebiegi samej tu wdawał batalii, siła o tem inszy popisali i kto jeno ciekaw, najdzie niechybnie... Mnie w tem najwięcej to zajmuje, że się ta cała koncepcja kupy nie trzyma. Wejrzyjcież, Mili Moi, na mapę poniżej, a kto może, niechaj jej i nawet uwiększy :

 Macie na niej oznaczonych ziem Marchii Łużyckiej, z której Hodon wyruszał, macie i Odry,wpodle której żem różowym krzyżykiem Cedynii naznaczył (krzyżyk niebieski w przybliżeniu oznacza lokalizację dzisiejszego Berlina, dla lepszej orientacji Waszej). Peerelowscy historycy przyczyn tejże Hodonowej napaści w tem upatrywali, że miało mu niby nie w smak być nasze nad Pomorzem władztwo i zamierzał nam go odebrać.

   Darujcież, Mili Moi, ale wmawianie nam czegoś takiego to jawna kpina z rozumu naszego. Jeśliby bowiem cesarz uznał, że swojemu wasalowi (a tak Mieszka na dworze cesarskim rozumiano, co sam Thietmar potwierdza) zamierza jakich jego włości ująć, to podobną akcję prowadziłby cesarz, lub też może i nawet sam Hodon, ale z cesarskiego rozkazu i pod cesarskimi sztandarami. JEŚLIBY... bo tego praktykować nie było w zwyczaju bez naprawdę poważnej przyczyny w rodzaju zdrady, bo takie suzerena postępki z punktu budziły nieufność pozostałych wasali i podkopywały fundamenta całego feudalnego ustroju.

  Po wtóre, jeśli przyjmiemy, że to wszystko, co na mapie białe, to ziemie jeszcze niepodbitych i niepokornych Słowian, to sięganie przez samego Hodona po Pomorze nasze zakrawa na najczystsze szaleństwo, ale nawet gdyby to była akcja całego cesarstwa, to byłoby to tak, jakobyśmy my sięgali po Moskwę, ale nie mogąc iść przez Mińsk i Smoleńsk, wybierali się tam przez Ukrainę...:)

  Po trzecie, Cedynia leży już na naszym Odry brzegu i ponad krajem Lubuszan, który musiałby przejść Hodon cały, nim nad brzegiem Odry w tymże miejscu by stanął. Zbyt to daleka wyprawa od swoich, by się tam szczupłemi siłami zapuszczać...

  Zgoła inaczej mają się sprawy jeśli przyjmiemy zupełnie inszą tejże batalii lokalizację, której na mapie oznaczyłem krzyżykiem czerwonym. To ówcześny Cydzynek, a obecne Zehdenick... I na tom Wam miano Czcibora w tekście Thietmarowym podkreślił, byście uwidzieli sami, co mogła z imieniem słowiańskim uczynić niemiecka wymowa, jeszczeć zapisana w języku, co się piszącemu zdawał być łacińskim. Czy owe nieszczęśne Cidini, to nie mógł być Cydzynek?

   Podług mnie nie tylko mógł, ale i najpewniej był, bo tu się dopiero rzeczy zaczynają w jakiej takiej logicznej układać zależności. Cydzynek leży poza krajem Lubuszan, z którego to kraju najpewniej Mieszko tego swego trybutu cesarzowi płacił.

Co więcej, leży na ziemiach przeznaczonych przez cesarza do podboju i chrystianizacji w ramach odrębnej Marchii Północnej (z której się w przyszłości Marchia Brandenburska narodzi).
Jeśli zatem do bitwy by tam dojść miało, to to oznacza, że to Mieszko się poza swoje zapuścił i czegoś na ziemiach, które cesarstwo uważało za przyszłe swoje, szukał... Czego? Możem się tylko domyślać, że najpewniej tego samego, co przódzi w kraju Lubuszan, czyli że Mieszko te słowiańskie ziemie próbował zbierać do kupy w swoim ręku, by ich w jakiś sposób zjednoczyć i przed tym niemieckim walcem ocalić (choć wątpię, by akurat tymi ostatnimi kategoriami myślał).
   Pozwolę sobie pokusić się na próbę rekonstrukcji tych zdarzeń, choć zastrzegam, że to jedynie domysły, choć sądzę, że na twardych logicznych oparte podstawach. Oto, podług mnie, Mieszko z armią w kraj Stodoran wkracza, pragnąc onych podbić lub do wierności przymusić. Czy to być miała w zamyśle wyprawa wojenna, czy demonstracja siły... nie wiemy...
  Dowiaduje się o tem margrabia Hodo i czuje się w obowiązku temu przeciwdziałać natychmiast, nie czekając powrotu cesarza z dalekiej Italii, bo jak mi się zdaje, chyba najszybciej przejrzał on zamiary Mieszka i zrozumiał, że one na zawadzie żywotnym interesom cesarstwa i niemczyzny stoją... Z całą pewnością ma przy tem wątpliwości szereg, czy sobie może pozwolić na zaatakowanie, było nie było : cesarskiego lennika. Dodatkiem, dodajmy, samemu będąc nie księciem udzielnym, a urzędnikiem na urzędzie, z którym się nader łacno może, przy cesarskiej niełasce, pożegnać... Jak sądzę, rozpuścił on wici w tej sprawie i o wsparcie prosił. Uważcież bacznie na to Thietmarowe słówko "tylko", gdy pisze o tem, że jeno ociec jego Hodonowi z posiłkami pospieszył. Nie wiem jak Wy, ale ja tu cień jakiejś goryczy znajduję i wyrzutu, pod inszych panów adresem, że tegoż nie wsparli przedsięwzięcia...
   Podług mnie, to właśnie dowodzi, że i oni te rozterki mięli, czy mogą na Mieszka im w nie swoim garnku mieszającego, uderzyć, i że lwia część onych je rozstrzygnęła na rzecz legalizmu lub niechęci do wychylania się. W tym, co tu najwięcej znamienne,powstrzymać się wolał od działania Dytryk, margrabia Marchii Północnej, czyli tej, która pierwsza powinna po oręż sięgnąć, bo to na jej przyznanych ziemiach Mieszko operował. Do Dytryka, a osobliwie jego córki, jeszcze w nocie następnej wrócimy, póki co zapamiętajmy mu tego, com był napisał.
   Summa summarum na to idzie, że oto jeden margrabia ledwo jednego narwanego gołowąsa ("podówczas młodzieniec i jeszcze nieżonaty") spomiędzy urodzonych skaptował i na Mieszka ruszył. Spotkali się na ziemiach Doszan, ze Stodoranami (Hawelanami) związanemi, aliści uważcież, że to dość jest głęboko na północ od granicy, jako i od Hawelan właściwych. Nie sądzę, by to Hodon Mieszkowi zabiegł drogi i go do Hawelan nie wpuścił, bo musiał czasu zmitrężyć niemało na te wici konsultacje i wojska zbieranie.  Zabiegł drogi powrotnej? W takim razie z czym Mieszko wracał? Czego u Stodoran dokonał? Czy może jeszcze inaczej: Mieszko się tu specjalnie ku północy cofał, by Hodona jak najgłębiej wciągnąć, zmęczyć i od posiłków możliwych odciąć? Nie wiemy tego, ale każda odpowiedź na każde z tych pytań nowych rodzi zgoła fantastycznych możliwości zupełnie innego odczytania Historii tylko pozornie nam znanej...
  Wiemy, że Mieszko Hodona rozbił i ledwo się ci dwaj dostojni wodzowie uratowali. Uratowali, czy ich specjalnie wypuszczono, by ujść mogli? Jeśli Mieszko wlazł cesarstwu w szkodę, to mógł być pewien, że go sąd cesarski nie minie... Może nie chciał odpowiadać jeszcze i za uwięzienie, lub zabicie cesarskiego urzędnika wysokiej rangi?
   Na sąd ten w rzeczy samej zostali zawezwani obydwaj: i Mieszko, i Hodon. Nic nam nie wiedzieć o karze jakiejś dla Hodona, co też nie znaczy, że jej nie było, zaś Mieszko musiał się znów przed cesarzem ukorzyć i syna Bolesława oddać na cesarski dwór na zakładnika.
   I ten właśnie wyrok (którego ostateczności też pewni być nie możemy, bo cesarz pomarł w kilka miesięcy później i nie znamy, czy jakich jeszcze inszych nie planował rozstrzygnięć) jest dla mnie dowodem kolejnym na prawdziwość tego wywodu tutaj naszego. Jeśliby to był wyrok związany z najazdem Hodona na nasze Pomorze, czego by dowodziła bitwa pod Cedynią pomorską, to byłby ten wyrok skrajnie niesprawiedliwym i dla nas krzywdzącym, no ale czego się po Niemcu spodziewać, nieprawdaż?:))
  Zupełnie jednak innej rangi tenże wyrok nabiera, jeśli to Mieszko poczynał Słowiańszczyznę zbierać, ergo cesarstwu bruździć, to wtedy zabranie mu umiłowanego pierworodnego jako gwaranta spokoju nie wydaje się karą jaką przesadną, nieprawdaż?
   
                                                 .