O sierpniowych czynnościach gospodarskich...

                                         3 Pułku Szwoleżerów Mazowieckich imienia                                            Pułkownika Jana Kozietulskiego dziś święto :)

   
    Gwoli ordynku jeno przypomnę, żeśmy tu już w tem cyklu* porad mięli tyczących się miesięcy wcześniejszych (styczeń, luty, marzec, kwiecień, maj, czerwieci lipiec )

" W Sierpniu ubywa gorąca. 

- Gdy zwożą zboże, upatrować, aby nieporządnie jedno na drugim zrzucane nie było, ale żeby z pilnością i gęsto snopki jeden na drugi były układane, żeby myszy między nim przebiegać się nie tak mogły. Niektórzy podkładają słomę pod nowe żyto w sąsiekach , ale lepiej olszowe liście pod nie kłaść, bo myszy w nim nie będą bywać, jako niektórzy rozumieją [...]
- Najlepsze zboże i napiękniejsze osobno ma być kładziono na nasienie, aby się potym łacniej wziąć mogło, gdy go młócić będzie potrzeba.
- Jajca świeże nalepsze lecie trwają w otrębach. [...]
- Może też o tym czasie młócić kazać żyto i pszenicę na nasienie, aby trzy abo cztery niedziele przed Św. Michałem**, gdy chłopkowi dla roboty około rolej i siewów trudno, gospodarz naprzedaj miał co zboża, także na nasienie.
- Pola sprawować na oziminę trzeci raz i przed Św. Bartłomiejem*** wygotować.
- Niektórzy sieją na początku Sierpnia rzepę na nasienie, także i rzodkiew.
- Len i konopie na początku tego miesiąca zwieść, jeżeli się dostoją. A len jako skoro z pola będzie zebrany, zaraz go miądlić i główki wymłócić i potym wychędożony do fasy wsypać. Siemię też zaraz młócić, bo gdy długo w stodole leży, zmiękczeje.
- Pod ten czas wody szukać na studnie i studnie kopać i budować.
- Łąki, które się dwa kroć sprzątać nie dawają, siec je około św. Wawrzyńca**** a przed św. Bartłomiejem.
- Po Św. Wawrzyńcu drzewo już więcej nie roście, dla tego też pod ten czas winne macice obrzynają.
- Na Św. Wawrzyniec wyrywają sadzoną cebulę na Śląsku i potym ja na ziemi rzadko roztrząsnąwszy przesuszają; a gdy już przeschnie, ocierają każdą i za ogony na obręczy wiążą, abo na słomie przeplatują i wieszają. Zaś małą tegoroczną, która
jeszcze niewielka porosła, kładą w worku i wieszają przez zimę w izbie i potym na wiosnę ją sadzą, około grząd, jako się wyższej wspomniało w księżycu Marcu.
- Na Św. Bartłomiej pospolity człowiek liczy pierwszy dzień jesieni.
- Na Św. Bartłomiej zastawiają ptasznicy sidła na ptaki, gaiki dla łowienia ptaków gotują , bo pod ten czas zwykli iść ptacy.
- O tym też czasie poczyna się ucieszne pole z krogulcem. [...]
- Na niektórych miejscach około św. Bartłomieja gdzie jest kraj po temu, zwykli niektórzy na zimę jęczmień siać, przedtym nim żyto sieją.
- Około Św. Bartłomieja gdy miesiąc jest w pełni, może młode kury kapłonić.
- Około Św. Bartłomieja przestają ryby wzdłuż rość, ale już wzmiąsz rostą i tyją.
- Len, konopie brać tak, coby każdy snop mniej ani więcej nie czynił jedno garść i tak go siać i brać, aby go za słońca zatrzeć, i moczyć go przed Św. Bartłomiejem.
- W tym miesiącu, a zwłaszcza na schodzie, nie mają być kokoszy sadzone i bronić im tego, aby samy nie siedziały. Bo w miesiącu Wrześniu zimno następuje i dla tegoż kurczęta zmarznąćby mogły i nad to rzadko się uchowają i podrostą; co małego będzie zimie, tak małym zostanie; a ten ztąd pożytek, że po tym kokoszy lepiej lecie nieść będą.
- Prosięta, które w tym miesiącu i w inszych przyszłych czterech abo piąci rodzą się, zwykli dobrzy gospodarze bić do jedzenia; bo takowe prosięta z trudnością uchować się mogą przez zimę, i rady zdychają; kosztują też przez zimę niemało, bo ich ziarnem karmić trzeba.
- O tym też czasie ubóstwo grzyby zbiera i na słońcu je suszy abo je też pieką w piecu, jako i insze owoce, i tak je potym przez zimę , w worku zawiesiwszy, chowają.
- Na końcu też tego miesiąca proso zwożą i sprzątają, laskowe orzechy oskubuja, liście obłamują około gron winnych, gdy się nie rychło chcą dostawać, aby tym lepiej słońce je grzało; rane grona obrzynają a późne na agren zbierają i sok z nich czynią do potraw; kamienie z rolej sprzątają, zielsko wyrywają
i korzenie.
- Liście dla owiec dębowe, brzozowe zbierać i w wiązanki wiązać, suszyć i wozić.
- Szczep młody polewać przez gąbkę.
- Potrawy siec drugie.
- Gotować się na zbieranie wina, komu się go siła rodzi.
- Letne zboża młócone jako najcieniej po szpichlerzach zsypować, rozgamować i co trzeci dzień poruszać.
- Jesienny gnój wywozić.
- Stado gęsi wielkie, gdzie pasza dobra, chować, bo do wielkiego stada tak potrzeba sługi jako i do małego.
- Sadów pilnie strzedz, a gdy przyjdzie czas, owoc rzadnie odbierać, jedno suszyć, drugie chować.
- Gospodarz dobry poczyna rok od Św. Bartłomieja. Abowiem do św. Bartłomieja ma wszytko z pola sprzątnąć i począć siać, a ma zasiać do Św. Michała abo nadalej po Św. Michale w tydzień, a tak się ma, aby siać co naraniej. A to najwiętsza do-
brze rola sprawić i na nasienie zorać, a pyrzu aby namniej nie było w rolej. [...]
- Przypłodek wszelaki stada, bydła, owiec, gęsi, kur, kaczek, indyków, pawów, etc. i wszelaki inszy piętnować, znakować, tak w małych folwarkach jako i w wielkich, kędy jedno sam pan abo pani nie liczy ani zna swego dobytku, przy wielkości majętności abo trudności jakiej inszej. Pasterskie, urzędnicze i czeladne piętnować na lewym uchu a pańskie na prawym i liczbę w regestr pański, wiele tego kędy ma być, tamże gdzie i pańskie spisać. Stadu piętno, bydłu znak dla tego czynią , żeby się mogło poznać między cudzem i dla odmienienia skóry, gdy zdechnie. "
________________
*niemal w całości cytatem będącym z rozdziałków kolejnych poradnika ziemiańskiego Teodora Zawackiego z 1616 sub titulo "Memoriale oeconomicum"
**29 Września
***24 Sierpnia
****10 Sierpnia