O Polakach przy boku Rosjan walczących, o tem kto był naprawdę ostatnim Rosji carem i czemu to dla nas takie ważne, czyli cyklu o urządzaniu Niepodległej część XI...

  Wspomniany w części uprzedniej ( I, II, III, IV, V , VI , VII , VIII, IX , X )pierwszy z Komitetów Narodowych Polskich Dmowskiego i spółki za bodaj największy swój sukces uważał objęcie politycznego patronatu nad Legionem Puławskim, swoistą kontr-analogią do Legionów Piłsudskiego. I, o dziwo, ta paralela jest całkiem zasadna, jeśli mieć wzgląd, że tak jedne, jak i drugie zaborcy umyślili zlikwidować, a żołnierzy wcielić do regularnych jednostek zaborczych armii, z tem, że tutaj podobieństwa się kończą, bo w obronie swoich Legionów Piłsudskiemu udało się dokonać rzeczy niezwykłej, a mianowicie zjednoczyć wokół tej idei wszystkie, bez mała, siły polityczne Galicji (zjednoczone potem w Naczelnym Komitecie Narodowym) od konserwatystów po socjalistów i owi Legionów obronili.
   Legionu Puławskiego obronić się nie udało, choć jakiś wielki widać zwolennik Dmowskiego, autor noty wikipedycznej o Komitecie Narodowym Polskim z lat 1914-17, robiąc nader dobrą minę do złej gry, przedstawia przekształcenie go w oddziały pospolitego ruszenia za sukces Komitetu.  Co ciekawe, z tejże noty linkuje się do hasła "Legion Puławski" tejże samej Wikipedii, który rzecz całą tak opisuje:
"Wskutek nieprzychylnych knowań różnych osobistości, car Mikołaj II wydał ukaz zakazujące dalszego organizowania oddziałów polskich, i wcielenia istniejących do pospolitego ruszenia. 27 marca 1915 władze rosyjskie rozwiązały Komitet Organizacyjny, a Legion Puławski stał się 739 drużyną nowoaleksandryjską [Nowym Aleksandrowem nazywali Moskale Puławy - Wachm.], a Legion Lubelski - 740 drużyną lubelską na prawach rosyjskiego pospolitego ruszenia; oddziały jazdy zaś przemianowane zostały na 104 i 105 sotnie konne pospolitego ruszenia. Oddziały wyłączono spod gestii KPN i podporządkowano warszawskiemu generałowi gubernatorowi - gen. P. Jengałyczewowi. Legion Lubelski wkrótce uległ rozkładowi i jego resztki wcielono do Legionu Puławskiego. KPN nie widząc żadnych szans, odciął się od dalszych starań na rzecz tworzenia oddziałów polskich. Gen. Swidziński podał się do dymisji."Jak zatem widzicie sami, w rzeczy samej sukces pełną gębą...:(( 
   Aliści, gdy się całej tej historii z manifestem wielkiego księcia i Legionem Puławskim przyjrzeć głębiej, to jednak dla sprawy narodowej przyniosło to całkiem niezgorsze owoce... 
   Primo: we Francyi, gdzie od Wielkiej Emigracyi insurgentów z roku 1830, cięgiem żywa była ku Polszcze sympatia, po prawdzie wyżywająca się w próżnym gadaniu i czasem jakichś datkach, przecie i owa niemal zamarła, jako Francuzy przeciw Niemiaszkom sojusznika w caracie zyszczeły. Ano i jako to ubodzy krewni, nie śmiejąc bogatemu wujaszkowi wytykać, że się nie myje, obyczajów jest paskudnych, a przy stole to już wcale szkaradnych, tako i Francuzy zacichły w jakiej autocenzurze, nie dozwalającej krytykować niczego, co się Rossyi tyczyło, w tem i dotykać kwestii polskiej... No ale skoro tę kwestyję podniósł sam z siebie rosyjski wielki wódz i cara krewny, to już zupełnie insza bajka... I tak oto oddźwięk tejże sprawy zaowocował nagłym spraw polskich nagłośnieniem, z czasem przychodząc i do klimatu dość przychylnego do Dmowskiego oficjalnych działań, jako i do formowania armii jenerała Hallera.
Secundo: w Rossyi samej, gdzie z resztek Legionu Puławskiego (nawiasem wcale licznego w swoich początkach, czego bym jednak nie na karb jakiej popularności idei składał, a na prozaiczną okoliczność, że władze rosyjskie uznawały ochotniczy do Legionu akces za zwalniający z poboru do rosyjskiej armii) z czasem znów uznano za konieczne formować jednostki pod auspicjami KNP i o charakterze polskim, zatem powstała najpierw ośmiotysięczna Brygada Strzelców Polskich, zasię Dywizja Strzelców Polskich. I te precedensy nagle, wobec diametralnie zmienionej sytuacji prawno-politycznej, nabrały szczególnego znaczenia, ale by tego pojaśnić, nie sposób się nie zapuścić w szczegóła, zazwyczaj pomijane...
   Oto bowiem car abdykując, bynajmniej nie rezygnował z monarchii w Rosji istnienia, bo tronu zrzekł się na rzecz brata swego, wielkiego księcia Michała. Ten znów, bynajmniej nie czując się mężem nowej Rosji opatrznościowym, a z charakteru będąc człekiem nieprzesadnie silnym i zdecydowanym, zdecydował się na ruch, z punktu widzenia interesów monarchii, najgłupszy z możliwych, czyli ogłosił, że przyjęcie tronu odkłada do decyzji konstytuanty, czy aby w ogóle Rossyjanie chcę mieć jeszcze monarchii... Nas, pokolenia już dziś niemłodego, uczono w peerelowskich szkoła jakimż to skarbem były dla naszej niepodległości deklaracje Piotrogrodzkiej Rady Delegatów Robotniczych i Żołnierskich i późniejsze dekrety bolszewików, półgębkiem przyznając, że podobne składał i rosyjski Rząd Tymczasowy księcia Lwowa. A przecie tak jedni, jak drudzy już wyjścia nie mieli żadnego innego wobec decyzji formalnego ostatniego, jednodniowego cara, Michała II Romanowa, który zrzekł się, przekazanej mu przez brata, władzy na rzecz Tymczasowego Komitetu Dumy, czyli na rzecz władzy parlamentarnej. Ten akt przecie dopiero, a nie abdykacja Mikołaja II, powszechnie acz błędnie rozumianego ostatnim carem, formalnie zakończył istnienie monarchii w Rosji.
    Sęk w tem, że jedyną legitymacją dla władzy rosyjskiej nad częścią ziem polskich (poza bandyckimi z charakteru traktatami rozbiorowemi, nieuznawanemi powszechnie) były postanowienia Kongresu Wiedeńskiego sprzed stu lat, przekazujące ówcześnemu carowi Aleksandrowi I część tych ziem, jako Królestwo Polskie, złączone z Cesarstwem Rosyjskim unią personalną.
  Personalną, a nie realną, czyli państwową! Zatem rozpad monarchii w Rosji oznaczał w sensie prawnym automatyczne niejako anulowanie uchwał wiedeńskich i uznanie niezależności i odrębności dawnego Królestwa Polskiego! Przyznawanie nam tego prawa przez jakiekolwiek ciała czy gremia w Piotrogrodzie miało może znaczenie dla ludzi na obszarach poddanych władzy tych ciał, ale na arenie międzynarodowej to właśnie abdykacja Michała II stworzyła pustkę prawną i formalne podstawy do uznawania niepodległości Polski, przynajmniej w granicach dawnego Królestwa Kongresowego. Cała reszta tamecznych deklaracyj była zatem tego samego pokroju, co panazagłobowe darowywanie królowi szwedzkiemu Niderlandów...
   A jednak te akty miały dla nas znaczenie, osobliwie w powiązaniu z precedensami już właśnie przez endeków poczynionemi względem sił zbrojnych naszych... Owoż logiczną konsekwencją abdykacji carskich, zasię deklaracyi Rządu Tymczasowego z 30 marca 1917 roku o przyznaniu "narodowi polskiemu całej pełni prawa stanowienia według
własnej woli o swoim losie" powinno być natychmiastowe zwolnienie z wojska rosyjskiego wszystkich służących tam Polaków, by właśnie mogli o swym losie "według własnej woli" postanowić, a nie brać udziału w wojnie nie przez siebie wywołanej i cudzym interesom służącej. No i wraz się pokazało, że deklaracje pięknych słów to jedno, a zrezygnowanie z setek tysięcy doskonałych żołnierzy, jeszcze w dodatku w cyrkumstancyjach rozpadającej się armii, to drugie... I tu właśnie endecy, z braćmi Grabskimi (Stanisławem i Władysławem), pod nieobecność od dawna już przebywającego na Zachodzie Dmowskiego, podsunęli Rządowi Tymczasowemu wyjścia z tej obieży...
    Owoż właśnie na przykład już sprawdzony jednostek polskich przy boku armii rosyjskiej się powołując, przekonali władze rosyjskie, by tych żołnierzy nie tyle uwalniać, co kierować, luboż i dozwolić im samym wstępować do powszechniej formowanych jednostek polskich, które nie opuszczą Rosjan w potrzebie i pospołu nadal z Niemiaszkiem wojować będą, jeno jako armia już sojusznicza.
  I tu się właśnie wybornie jako exemplum nadała Dywizja Strzelców Polskich, której poczęto na parę tygodni przed obaleniem caratu formować, tandem dziwić się nie należy, że się jawiła rodakom naszym, osobliwie tym już w wojsku służącym, jako ostoja porządku w coraz więcej się rozlewającym morzu chaosu i bezprawia, a to znów się przełożyło na niebywale liczne do niej zgłoszenia. Ćwierć wieku później coś podobnego nastąpi z armią Andersa, do której ciągnąć będą wszyscy Polacy wiążący z nią nadzieje na wydostanie się z tego przeklętego kraju. Póki co, Dywizja, mająca podług etatów liczyć jakie 12-14 tysięcy żołnierza, wrychło przyszła do stanów trzykroć większych, co mięszane reakcje władz rosyjskich wywołało. 
    Niechętni nam, lękali się siły tak znacznej i tak dobrze zorganizowanej, ci znów, co umieli dostrzec w Polakach niejakiej przeciwwagi dla coraz i więcej się rewoltujących jednostek rosyjskich (co nie znaczy, że i w naszych oddziałach agitacja bolszewicka nie znajdywała oddźwięku) i jednych z bardziej zdeterminowanych formacyj przeciw Niemcom walczącym*. W postępowaniu wobec naszych jednostek możemy dostrzec działanie tak sił jednych, jak i drugich; z jednej strony jest zgoda na formowanie Korpusów Polskich w Rosji**, z drugiej jednostki te doznają wszelkich możliwych komplikacji i utrudnień.
   Nie jest moim zamysłem pisanie tu historii tych Korpusów, ale bez słów paru się nie obejdzie. Generalnie rzec można, że wszystkie trzy się między młotem rozlewającego się bolszewizmu i zwykłego bandytyzmu znalazły, a kowadłem postępujących Niemców, którzy nie zamierzali na swoim obszarze działania tolerować deklarujących wprawdzie neutralność, ale niepewnych przecie politycznie, za to dobrze uzbrojonych i doświadczonych bojowo oddziałów. 
    I Korpus jenerała Dowbora-Muśnickiego, najliczniejszy, z górą  20-tysięczny, przymuszony przez Niemców do uznania władzy Rady Regencyjnej, ale jednak rozbrojony i ewakuowany z rejonu Mińska i Bobrujska do Warszawy, znalazł się tam w samą porę, by w listopadzie swoimi byłymi żołnierzami walnie wspomóc akcję rozbrajania Niemców i tworzenia nowej armii polskiej, a sam Dowbór-Muśnicki oddelegowany zostanie na wodza wielkopolskim insurgentom.
   Z II Korpusem sprawa była więcej jeszcze i delikatniejszej natury, bo trzon jego tworzyła dawna II Brygada Legionów, przez Hallera dowodzona, która w kryzysie przysięgowym nie zachowała się jak inne, wierne Piłsudskiemu, oddziały i tejże przysięgi złożyła. Aliści i ona, jako Niemiaszki wiarołomnie, w traktacie brzeskim z Ukraińską Republiką Ludową, Ukraińcom lekką ręką oddały Chełmszczyzny, się pobontowała i przerwawszy frontu pod  Rarańczą, przeszła na rosyjską stronę. Zatem podporządkowanie się niemieckim rozkazom o rozbrojeniu i kapitulacji oznaczało oddanie ponad półtora tysiąca ludzi pod jurysdykcję c.k. sądów wojskowych, mających pełne prawo ich wszystkich sądzić za bunt i zdradę. Nie dziwota, że się nasi nie palili do tego i próbowali umknąć, a bój osłonowy tegoż odwrotu pod Kaniowem początkiem się stanie szlaku chwały dla przyszłego 6 Pułku Ułanów Kaniowskich i bodaj jedyną bitwą tej wojny, gdzie rzec można żeśmy jako samodzielne polskie wojsko przeciw Niemcom wojowali, co niejakiego miało dla władz Ententy znaczenia, by nas za sojusznika uznać. Z tegoż też to Korpusu się rozejdą drogi do przyszłej sławy i osławy jego wodzów ostatnich, jenerała Hallera i pułkownika Michała Roli-Żymierskiego, zdrajcy, agenta NKWD i komunistycznego marszałka Polski.
  Dość krótkie dzieje III Korpusu streścić można w jednem zdaniu mówiącem o beznadziejnych uporczywych walkach ze zrewoltowanym chłopstwem, zwykłemi bandami, oddziałami Armii Czerwonej i ukraińskimi bojówkami, by na koniec, dla ratowania życia ostatnich żołnierzy, poddać dwa tysiące chłopa Austryjakom, którzy ich na tereny centralnych ziem polskich przywieźli akuratnie na to, by ci się w listopadzie przydali do rozbrajania niedawnych prześladowców swoich... ______________________________________
* m.in. niemałego wrażenia na dowódcach rosyjskich wywarła postawa właśnie tej Dywizji, która w lipcu 1917 roku,  w rejonie Husiatynia, nie mając masek gazowych, wytrzymała kilkudniowy ostrzał pociskami iperytowymi i odparła natarcie niemieckie na swoim odcinku. To w tej właśnie dywizji, przypisany do niej oddział ułanów, samowolnie rozrósłszy się do pułku, stoczył nieśmiertelnej pamięci bój pod Krechowcami, szeroko potem opisywany tak w prasie rosyjskiej, jak i niemieckiej, a sam pułk pod dowództwem pułkownikami Bolesława Mościckiego przetrwa i zasłynie jako 1 Pułk Ułanów Krechowieckich. Godzi się też wspomnieć, że to z tej dywizji się wywodził późniejszy dowódca znany, jenerał Lucjan Żeligowski.
**  formalnie tej zgody dostaje Naczelny Polski Komitet Wojskowy, powszechnie zwany Naczpolem, wyłoniony przez zwołany w czerwcu 1917 pod auspicjami endeków I Ogólnorosyjski Zjazd Wojskowych Polaków w Rosji. Szczegół o tyle może wart podkreślenia, że przewodniczącego tegoż komitetu, chorążego Władysława Raczkiewicza, znów gościć na kartach historii naszej będziemy w dwadzieścia lat później, jako emigracyjnego prezydenta. 


                                                                        .